شهرستان علی‌آباد کتول گلستان

علی‌آباد کتول کجاست؟

علی‌آباد کَتول، شهری است  مرکز شهرستان علی‌آباد کتول، استان گلستان است. علی‌آباد کتول به‌ طور میانگین معتدل‌ ترین شهر دراستان و یکی از معتدل‌ ترین شهرهای ایران می‌باشد. به دلیل قرار گرفتن این شهر منطقه پست وکم ارتفاع و قرار گرفتن در کنار چند تپه، جنگل و دو دهنه کوهستانی، آب و هوای این شهر منحصربه ‌فرد شده ‌است. این شهر یکی از بزرگترین ذخیره گاه‌های چوب سرخدار در جهان است. هرچند قطع بی‌رویه این درخت کمیاب و منحصر به‌ فرد آن را به کمترین میزان در سالهای اخیر رسانده‌ است.

این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ با ۷۷هزار نفر جمعیت به عنوان سومین شهر استان از نظر جمعیت می‌باشد. مساحت شهرستان علی‌آباد ۱۱۶۳ کیلومتر مربع است که محدوده شهری علی‌آباد حدود ۲۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود؛ که پس از گرگان با ۵۵ کیلومتر مربع و گنبد کاووس با ۲۵ کیلومتری مربع سومین ناحیه شهری استان و دهمین ناحیه شهری بزرگ در شمال ایران است. تنها نیروگاه استان درعلی‌آباد قرار دارد. بولوار دانشگاه و خیابان امام رضا از خیابان‌های مهم علی‌آباد کتول هستند. میدان اصلی این شهر، میدان ولایت است.

تاریخچه علی‌آباد کتول

با انجام عملیات بررسی و شناسایی کارشناسان سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان گلستان تاریخ علی‌آباد کتول ۷۰۰۰ سال برآورد شده‌ است. این تخمین بر اساس آثار شناسایی شده شامل محوطه، تپه و بناهای تاریخی است و بناهای شناسایی شده متعلق به دوران اسلامی است که شامل ۴ حمام، یک بنای مسکونی یک پل و یک آسیاب آبی است که بیشترین آثار شناسایی شده در بخش جلگه‌ای شهرستان کتول قرار دارد.

رابینوی انگلیسی در کتاب مازندران و استرآباد از نظر جغرافیائی این منطقه را بدین وصف آورده‌است: ً بلوک کتول در جنوب شرقی استرآباد و در جنوب استرآباد رستاق واقع است حدود آن از کوهستان تا صحرائی است که در دشت ترکمنها است؛ و محدود است به رود کرکً KARK ً و جلگه کمالان از شرق به نهر سرخ محله و از شمال به اراضی دوجی و از جنوب به میقان در بسطام طول آن از شرق به مغرب تقریباً ۱۰ مایل و از شمال به جنوب ۳۰ مایل است قسمت عمده آن پوشیده از جنگل است و صحرای علفزار نیز دارد (۱۲۸۵ تا ۱۲۹۱ خ).

وجه تسمیه

در کتاب سیاسی، اجتماعی کتول (نوشته محمد ابراهیم نظری)، واژه کتول از دو واژه اوستایی کته (kate) و اول (eul) تشکیل شده‌است. «کته» به معنای جا ومکان و «اول» به معنای شیب و دره و گودال است و کتول به مجموعه آبادی‌هایی گفته می‌شود که در درون دره و کوه قرار دارند. عقیده دیگر براین است که «کتول» نام یک طایفه می با شد و این نام بعد از مهاجرت عده ای از امراء و بزرگان لشکری سیستانی به این منطقه در اواخر دوره صفویه رایج گردید. چنان‌که قسمتی از قشون استرآباد را در زمان شاه طهماسب دوم (۱۱۳۵ –۱۱۴۴ ه‍. ق) دسته کتول تشکیل می‌داد در اوایل دوره قاجاریه کتول به ۱۸ تیره اصلی تقسیم می‌گردید. در دوران ناصرالدین شاه، کتول یکی از ۶ بلوک ناحیه استرآباد بود. کتول همچنین در زبان مازندرانی به معنای «کسی که رسم چوپانی را نداند»، «کشاورز و زارع»، «گاو شیرده» و «غریب یا کسی که از وطن به دور افتاده» می‌باشد.

مردم

مردم علی‌آباد کتول از قومیت طبری (مازندرانی) هستند و به گویش کتولی که گویشی از زبان طبری هست سخن می‌گویند. به غیر از قوم طبری اقوام دیگری چون: شاهرودی، آذری، سیستانی، نیشابوری، کاشمری، سبزواری و فندرسکی از دیگر اقوام این شهر هستند که هرکدام دارای گویش‌های متفاوت خود هستند. کتولی گویشی از زبان مازندرانی است و گویش فندرسکی برگرفته از بخش فندرسک است. مذهب مردم شهر شیعه و اغلب کتولی، مازندرانی، آذربایجانی، سیستانی، کاشمری، نیشابوری و سبزواری هستند. عده‌ای از اهل تسنن ترکمن و بلوچ و حدود ۱۰ تا ۲۰ خانوار ارمنی که ازروس‌ها مهاجر هستند و به مالقان مشهورند در این شهرستان زندگی می‌کنند.

هنر: فعالیت‌های هنری از جمله چادر شب بافی، صنایع دستی و نمد بافی و ساخت ابزار موسیقی از قبیل: تار دوتار سه تار کمانچه و… و خود موسیقی محلی را می‌توان نام برد.

 مناطق گردشگری

روستاها و ییلاقات علی‌آباد کتول

روستاهای سعد آباد، شیرین آباد، امیرآباد فندرسک، چینو، مایان (ماهیان)، نرسو، ریگ چشمه، چلی، بالا چلی، گنو، غریب آباد، طاویر، چه جا، لنگو، سیاه مرز کوه، نرسو، افرا تخته، الستان، وسیع سر، زرین گل، کردآباد، حسین‌آباد و اسلام‌آباد، زیر مجموعه علی‌آباد کتول قرار دارند.

آبشار کبودوال

آبشار کبودوال بلندترین آبشار تمام خزه جهان و تنها آبشار خزه‌ای ایران نیز در این شهر قرار دارد. آبشار تمام خزه‌ای کبودوال، سد علی‌آباد کتول - دو دهنه زیبا و بکر زینگل و محمدآباد با ییلاقات زیبا ی آن: روستاهای شیرین آباد افرا تخته، چینو، خولیندره، مایان، نرسو، ریگ چشمه، چلی، بالا چلی، گنو، غریب آباد، چه جا، لنگو، سیاه مرز کوه، نرسو، الستان، وسیع سرو و منطقه کوهستانی چلی، بالاچلی، شاهوار، جنگل ابر، موزه تاریخ طبیعی، جنگل زرین گل و آسیاب قدیمی از مهمترین مناطق گردشگری این شهرستان می‌باشد.

واحدهای علمی و آموزش عالی

در علی‌آباد حدود ۱۲۰۰۰ دانشجو در ۶ واحد آموزش عالی مشغول به تحصیل هستند. دانشگاه آزاد واحد علی‌آباد کتول بزرگترین واحد دانشگاهی آزاد در استان نقش مهمی در تولید علم شهرستان داراست. دانشگاه پیام نور واحد علی‌آباد کتول دانشکده فنی حرفه‌ای سما واحد علی‌آباد کتول