کلیسای سنت باسیل یا واسیلی برای گرامیداشت تسخیر دژ تاتار «کازان» در سال ۱۵۵۲ ساخته شد. این پیروزی در روز جشن «میانجیگری مریم مقدس» اتفاق افتاد. نام این کلیسا برگرفته از نام «واسیلی مقدس» است. در سال ۱۵۴۷ واسیلی، ایوان مخوف را با پیشگویی آتشی که آن سال به جان مسکو افتاد حیرت زده کرد. بعد از مرگ او، بدنش در کلیسای جامع «تثلیث» که در آن زمان در منطقه وجود داشت دفن شد. کلیسای جامع سنت واسیلی را بین سالهای ۱۵۵۵ تا ۱۵۶۰ ساختند. افسانههای محلی میگویند بعد از آنکه ساخت بنا تمام شد، ایوان معمارش را کور کرد تا دیگر نتواند ساختمانی با شکوهتر از این را برای کسی بسازد؛ اما در حقیقت آن معمار بعد از واسیلی یک کلیسای جامع دیگر در «ولادیمیر» نیز ساخت!
در سال ۱۵۸۸، تزار «فئودور ایوانوویچ» نمازخانه نهم را نیز به ضلع شرقی این بنا اضافه کرد که برای مقبره سنت واسیلی در نظر گرفته شده بود. در زمانهای جدید، کلیسای جامع سنت واسیلی بسیار نزدیک بود قربانی استالین شود که به خاطر آنکه سربازانش نتوانسته بودند یکباره میدان سرخ را ترک کنند از این بنا متنفر بود. معماری به نام «بارانوفسکی» (Baranovsky) بر روی پلههای کلیسا ایستاد و تهدید کرد که اگر این شاهکار را تخریب کنند او گلوی خود را خواهد برید! استالین از کار خود صرف نظر کرد اما او را تنبیه و به پنج سال حبس محکوم کرد.
در سالهای بعد، کلیسای جامع از عوامل جوی و غفلت در نگهداریاش آسیبهای جدی دید. بعد از هزاره، بودجهای برای بازسازی پی بنا و نمای پوسته شدهاش در نظر گرفته شد.
مجسمه و باغ کلیسا:
در جلوی کلیسای سنت باسیل مسکو و قسمت پله های ورودی در باغ کلیسا، یک مجسمه نمادین قرار داده شده است. در مقابل کلیسا، در باغ یک مجسمه برنزی به افتخار دیمیتری پوچرسکی (Dmitry Pozharsky) و کوزما مینین (Kuzma Minin) است. این دو نفر برای برای ارتشی که به جنگ لهستانی های شورشی می رفت داوطلب پیدا می کردند. در طول شورش ها (بین سال های ۱۵۹۸ و ۱۶۱۳) علیه مهاجمان لهستانی گرد هم آمده بودند و با یکدیگر می جنگیدند.
کلیسای جامع سنت واسیلی در یک ضلع میدان سرخ، روبروی «کرملین» و برج «اسپاسکایا» (Spasskaya) قرار گرفته است. این بنا خیلی بزرگ نیست اما ۹ نمازخانه بر روی یک پی را تشکیل میدهد. جسارتی که در فرم و رنگ این کلیسا میبینید در هیچ کجای دنیا مشاهده نمیشود. یکی از سیاستمداران فرانسوی درباره این بنا میگوید: «پولکهای یک ماهی قرمز، پوست براق یک مار، صورتی و لاجوردی گردن یک کبوتر و رنگهای متغیر یک آفتابپرست را میتوان در این کلیسا دید!» وی متعجب بود از «مردانی که برای پرستش خدا به یک جعبه شیرینی میروند.»
طراحی قوی و موفق شرقی سنت واسیلی، انعکاسی از دو وجه اروپایی و آسیایی و ریشههای تاریخی آن است. چون مسجد «کازان گل شریف» (Kazan Qolsharif mosque) نماد اصلی قلمرو خانی بود که توسط ایوان مخوف تسخیر شد، برخی عناصر این مسجد در ساخت کلیسای جامع به عنوان نمادی از پیروزی استفاده شدند.
هر چند در گنبدهای کلیسا یک بینظمی و هرج و مرج به نظر میرسد اما یک تقارن و سمبلیسم نیز در آن وجود دارد. ۸ نمازخانه گنبدی بنا، نمادی از ۸ حمله به کازان هستند: ۴ هشت ضلعی بزرگ و ۴ مربع کوچک. در مرکز نیز یک منار هرمی با یک گنبد طلایی کوچک وجود دارد. نمازخانه نهم که در ضلع شرقی در سال ۱۵۸۸ برای مقبره سنت واسیلی ساخته شد، به نوعی تقارن طراحی را به بهم میزند. این نمازخانه را میتوان با گنبد سبز-طلایی و هرمهای کوچک طلایی رویش از بیرون تشخیص داد.
فضای داخلی، یک هزارتو از گالریهای پیچ در پیچ است که از نمازخانهای به نمازخانه دیگر و طبقهای به طبقه دیگر به وسیله پلکانهای باریک و طاقهای کوتاه به هم متصل میشوند. دیوارها با طرحهای گلدار و هندسی تزئین شدهاند.
حقایقی از کلیسای سنت باسیل:
این بنا یکی از میراث جهانی است که در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است. در سال ۱۹۹۰ کار کرملین و میدان سرخ در فهرست سایت جهانی یونسکو به ثبت رسیدند. این بنا (کلیسای سنت باسیل) یکی از ۱۶ بنای باارزش و به ثبت رسیده در فهرست یونسکو در روسیه است.
یکی از داستان های دیگری که پیرامون این کلیسا وجود دارد، مربوط به زمان استالین است. هنگامی که استالین تصمیم می گیرد تا اطراف میدان سرخ را گسترش دهد تا رژه روندگان بتوانند به راحتی در این مکان حرکت کنند، تصمیم به تخریب کلیسای سنت باسیل مسکو گرفت.
در همین زمان، معمار Pyotr Baranovsky پیغامی به استالین فرستاد و در آن گفت که ترجیح می دهد به جای تخریب چنین اثر باارزشی او را بکشد. هر چند که این معمار به خاطر چنین نامه ای، به ۵ سال زندان محکوم شد اما همین حرکت باعث تغییر نگرش دولت شد. پس از آن به کلیسای سنت باسیل آسیبی وارد نشد و از تخریب به دور ماند.
