بندر گز کجاست؟
بندر گزز شهری در منتهی الیه غرب استان گلستان و در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر گرگان واقع شده است. از شمال به خلیج گرگان و شبه جزیره میانکاله در دریای خزر، از شرق به کردکوی، از غرب به گلوگاه و بهشهر، و از جنوب به نواحی جنگلی کوه‌های جهان مورای رشته کوه البرز محدود شده است. زبان غالب مردم شهرستان بندرگز زبان طبری مازندرانی است. هرچند مهاجران سیستانی به زبان خودشان صحبت می‌کنند؛ که زبان‌های غیر از فارسی و مازندرانی کمتر از ۱۰ درصد شهر را تشکیل می‌دهد. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این مکان ۲۰٬۷۴۲ نفر (۶٬۷۱۵ خانوار) بوده است.
تاریخچه
بندرگز به طور قطع بیش از پانصد سال قدمت دارد. زیرا بر اساس نوشته‌های عارف دیهیم، شاه اسماعیل صفوی در زمان لشکرکشی به قصد تصرف سواحل شرقی دریای خزر، در هنگام مراجعت مدتی در قصبه کناره (بندرگز امروزی) اتراق نمود. اقامت وی در این قصبه مصادف می‌شود با یک حادثه بزرگ آتش‌سوزی که به‌دستور شاه اسماعیل سربازان لشکر به کمک مردم شتافتند و آتش را خاموش نمودند.
قصبهٔ کناره، بعدها در دوره کریم خان زند به علت ارتباط با روسیه تزاری که در شمال وجود داشت مورد توجه قرار می‌گیرد و با مهاجرت عده ای از اهالی روستاهای اطراف به این ناحیه، بر تعداد خانه‌ها و دکان‌های چوبی اضافه شد. در حدود سال‌های ۱۲۰۰ شمسی، مردم گز (انزان) که از گذشته‌های دور برای ماهیگیری پس از طی چهار کیلومتر راه به ساحل این دریا می‌آمدند، برای همیشه در این منطقه ساکن شدند تا هستهٔ اولیه شهر بندر گز را بنیان بگذارند. تا یک دههٔ بعد یعنی حدود ۱۲۱۰ شمسی با احداث تأسیسات مبتدی بندری و کشتیرانی از رونق زیادی برخوردار شود و به صورت بندری فعال در بیاید. به همین دلیل نام آن از دو بخش بندر + گز نامیده شد. رویش درختچه‌های گز در مناطق ساحلی آن ظاهراً یکی از دلایل نام گذاری این بندر می‌باشد.
بندرگز (بندر جز) از دوران قاجار با ایجاد یک تجارتخانه (انبار بزرگ کالا) توسط روس‌ها در زمان محمد شاه (۱۲۳۶ ه.ق) قطب مهم اقتصادی – تجاری منطقه استراباد محسوب می‌شد. مدتی بعد در اوایل حکومت ناصرالدین شاه با احداث یک اسکله چوبی و عامل شعبه بانک استقراضی روس این بندر ای یک سو یه استراباد، دامغان، شاهرود، مازندران، و تهران و از سوی دیگر با چرکن، بادکوبه و هشترخان روسیه در تماس تجاری بود. از همین تاریخ مهاجرت از شهرهای روسیه به سوی بندرگز آغاز گردید که ارامنه بیشترین تعداد مهاجرین را تشکیل می‌دادند. این گروه مدت‌ها بعد صاحب بسیاری از از املاک و مغازه‌ها گردیدند و سال‌ها نبض و محور اصلی اقتصاد تجاری منطقه را در دست داشتند. قدرت اقتصادی و تراکم جمعیت آن‌ها باعث نفوذشان در این ناحیه شد؛ چنانکه یکی از ارامنه در اوایل حکومت رضا شاه (۱۳۰۵ ش) به نمایندگی مجلس مردم این منطقه انتخاب گردید.
روس‌ها برای تسهیل در امر تجارت در یک کیلومتری ساحل بندرگز انبار و فانوس دریایی بلندی بنا نمودند که پس از تخلیه کالاهای روسی از کشتی‌های بزرگ، در حاشیه آن انبار می‌شد و سپس توسط لُتکا (قایق به زبان روسی) آن‌ها را به ساحل می‌آوردند و از این طرف کالاهای خریداری شده از مازندران، شاهرود، دامغان و استراباد را از همین مسیر به روسیه حمل می‌کردند. چند سال بعد کارشناسان بلژیکی بین انبار دریایی روس‌ها تا ساحل پلی را احداث کردند که تا سال‌های ۱۳۲۷ شمسی مورد استفاده بود. یک گزارش تاریخی در سال ۱۲۸۷ شمسی (۱۳۲۷ ه.ق) دربارهٔ بندرگز چنین می‌نویسد:
«بندر جز از دهات انزان است. بندری معروف که تجار ارامنه در آنجا مغازه‌های فراوان دارند. همه قسم خرازی، پارچه‌های روسی، بلور، آرد حاجی طرخان، شکر و انواع مشروبات را دارند و با تجار استراباد با پنبه، پوست، کنجد، برنج و پشم داد و ستد می‌کنند. اغلب ترکمانان یموت هم در آنجا خرید و فروش دارند. تلگراف و پست هم دارد. ملک بندرجز متعلق به حاج حسین امین الضرب و انتظام الدوله است».
با احداث راه آهن سراسری و ورود آن در سال ۱۳۰۶ش به بندر گز، حمل و نقل کالا به نقاط دیگر ایران راحتتر و تجارت رونقی مضاعف یافت؛ اما چند سال بعد با برپا شدن شهر بندر ترکمن، و تأسیس اسکلهٔ دریایی بزرگ آن، هم چنین عقب‌نشینی آب دریا در ساحل بندر گز، دوران رونق تجاری و اقتصادی بندر گز به مرور روند افول را در پیش گرفت و ضربهٔ سنگین بر زندگی اهالی این ناحیه وارد نمود. از آن مقطع جمعیت غالب مردم به کشاورزی روی آوردند.
ساختمان تاریخی شهرداری بندر گز – استان گلستان - در ساعت ۵۰:۱۱ روز جمعه ۱۸ تیر ۱۳۸۹ دچار حریق شد و در آتش سوخت. شدت حادثه به حدی بود که اتومبیل‌های آتش‌نشانی از چند شهر مجاور خود را به بندرگز رساندند. طبقه دوم ساختمان و بخش بایگانی به طور کلی از بین رفت. بعد از سه ساعت تلاش مداوم مأموران آتش‌نشانی آتش مهار شد. شهرداری بندرگز در سال ۱۳۱۲ تأسیس شده است و ساختمان آن در حال تعمیرات اساسی بود که طعمه حریق شد.
آثار و بناهای تاریخی بندر گز
در منطقه بندرگز آثار تاریخی مهمی وجود دارد:
1- قدیم قلعه (شمال سر محله)
2- عروس قلعه (جنوب گلفراو سوته ده)
3- جر کلباد (غرب روستای کهنه کلباد)
4- مار قلعه (جنوب شرقی لیوان شرقی)
5- آستان مبارک امام زاده علیرضا " (روستای سرطاق)"
6- خرابه‌های آتشکده قدیمی (جنوب شرقی روستای کهنه کلباد)
تپه‌های باستانی بندر گز
گرگ تپه " (جنوب شرق روستای سرطاق) دین تپه (جنوب کهنه کلباد)، بزغاله تپه (شمال کهنه کلباد)، تپه عبداللهی (شمال کهنه کلباد)، تپه سنان خانه سر (بین نوکنده و تلور)، تپه در دار لته (جنوب نوکنده)، کافر تپه (بین مزنگ و بنفش تپه)، تپه سوت کاپا (بین دشتی کلاته و استون آباد)، قله تپه (شرق وطنا)
چهره‌های سرشناس بندر گز
حمود گبرلو(منتقد سینما و مجری تلویزیون)
احمد مازنی (نماینده مردم تهران در مجلس دهم)
اویس ملاح (کشتی‌گیر) - رمضان خدر (کشتی گیر)
منوچهر متکی (وزیر امور خارجه دولت‌های نهم و دهم)
سید محسن نبوی (سفیر اسبق ایران در اتریش و سفیر فعلی ایران در تاجیکستان)
محمد دانشفر مسول کنگره ملی شهدای گمنام و جاوید الاثر ستاد کل نیروهای مسلح
ابق صنعت، معدن و تجارت دولت دوازدهم، وزیر فعلی کار، رفاه و تعاون در دولت دوازدهم)
سعید الهی/گبرلو (تحلیلگر حوزه هنر و رسانه و مشاور فرهنگی جمعیت هلال احمر در دولت دوازدهم)
محمد طاهر ربانی (سفیر اسبق ایران در گینه کوناکری، قطر و سفیر و نماینده تام الاختیار سابق ایران در واتیکان)
علی حسن پور (استاد خوشنویسی و نقاشیخط، گرافیست و مشاور هنری فرماندار و شورای شهر. برگزاری نمایشگاه‌های متعدد داخلی و خارجی