کاشان کجاست؟
کاشان شهری تاریخی است که مرکز شهرستان است و بخشی از استان اصفهان محسوب میشود. این شهر در مرکز ایران در ۲۲۰ کیلومتری جنوب پایتخت، ۹۰ کیلومتری قم و ۲۰۰ کیلومتری مرکز استان (شهر اصفهان) واقع است.
کاشان مهد تمدن و فرهنگ سنتی ایران و مشهور به دارالمؤمنین است. این شهر دارای بیش از ۷,۵۰۰ سال قدمت شهرنشینی و یکی از زیباترین شهرهای ایران است.
کاشان اولین سکونت گاه جمع نشینی و شهرنشینی بشر روی کره خاکی با نام تمدن سیلک بوده و اولین تمدن آریایی و اولین گویش و لهجه و زبان آریایی و فارسی کنونی از این تمدن و این شهر بوده است….
کاشان شهری با اصالت و با مشاهیر علمی و ادبی زیادی است و نقش پررنگی در صنعت گردشگری ایران دارد. عدهای از مورخین کاشان را با اصالت ترین و اولین شهر ایران و جهان میدانند.
جاذبههای گردشگری و اقلیم این شهر که دارای دو بخش کوهستانی و کویریست آن را به یکی از سکونتگاههای مهم در ایران بدل ساخته است و آداب و رسوم گلاب گیری و قالیشویی از مراسم سنتی این شهر است که سالانه بازدیدکنندگان زیادی را به خود اختصاص میدهد.
موقعیت جغرافیایی کاشان
شهر کاشان در شمال استان اصفهان و در میان کوههای کرکس نطنز و کویر مرکزی ایران واقع شده است، جایی که از لحاظ پوشش گیاهی بیشتر فقیر است و در آن بوتهها و درختچهها کم و بیش یافت میشوند.
دو قلهٔ رفیع رشته کوه هایکرکس، در همسایگی کاشان قرار گرفتهاند. قله ی گرگش که در جنوب غرب کاشان در مجاورت شهر کامو و چوگان قرارگرفته است، توسط کارشناسان بینالمللی، به عنوان مکان رصدخانه ملی ایران ، خانهٔ یکی از بزرگ ترین تلسکوپ های بزرگ خاورمیانه با نوینترین فناوری، برگزیده شد. قلهٔ اردهال در غرب کاشان، بلندترین نقطه از ارتفاعات کاشان (ادامهٔ رشته کوههای مرکزی) در مجاورت نیاسر و روستاهای مشهد اردهال و نشلج و مرق و قالهر و مزوش قرار دارد و همچنین به عناوین «دماوند کاشان» و «بام کاشان» شناخته میشود
اقلیم
طبق سیستم کوپن در تقسیمبندی اقلیمی، اقلیم کاشان از نوع BWhsa است و آب و هوای گرم و بیابانی دارد، در این فرمول B خشک بودن را نشان میدهد، W نشان دهنده شدت خشکی است که در آن مقدار باران سالانه (۱۳٫۵) کمتر از میزان متوسط دمای سالانه به سانتی گراد (۱۹٫۷) است. h نشان نشان دهنده این است که متوسط دمای سالانه بیش از ۱۸ درجه سانتیگراد است، s علامت بارش باران در فصول سرد سال یا زمستان است و a میگوید که دمای گرمترین ماه سال از ۲۲ درجه سانتیگراد بیشتر است. بر پایه روش تقسیمبندی اقلیمی دومارتون که بر پایه ضریب خشکی است و دو عامل مهم دما و باران را مد نظر دارد، چون ضریب خشکی کاشان ۴٫۵ است بر اساس ضریب دومارتن، کاشان دارای آب و هوای خشک است.
ریشهشناسی
در مورد ریشه نام شهر کاشان مانند بسیاری از نامهای دیگر اختلاف نظر وجود دارد. گروهی کاشان را برگرفته از «کی آشیان» به معنای جایگاه حاکمان میدانند و گروهی دیگر لغت کاشان را به معنی خانههای تابستانی که با چوب و نی ساخته میشوند، دانستهاند. بر اساس نظر دیگری کاشان تحریفشدهٔ «کاسیان» و به معنای محل اسکان اقوام کاسی یا همان کاشی بوده است، و امروزه کاشانیها را «کاشی» خطاب میکنند. در گفتههای دیگر ساخت کاشی مرغوب در این منطقه را دلیل نامگذاری شهر به نام کاشیان میدانند که به کاشان تحریف شده است.
تاریخچه کاشان
سیلک یکی از مکانهای تاریخی پس از تمدن جیرفت کرمان در فلات ایران است که مدارک نوشته از دوران مادها در آن پیدا شده ولی خطی که همزمان با آغاز تاریخ در ایلام به وجود آمده بود، با نام پرتو ایلامی شناخته شده پس از رها شدن این پایگاه بازرگانی از میان رفت. در دوران مادها و سایر دورانهای باستان نیز کاشان پابرجای بوده است.
سیَلْک نام اولین تمدن شهرنشینی ایران مرکزی در کاشان است که در ۳ کیلومتری جنوب غربی این شهر قرار دارد. محوطه باستانی سیلک که در منطقه فین کاشان واقع شده قدمتی در حدود بیش از هفت هزار و پانصد سال دارد. در هنر سیلک جنبه تزیینی آن شدید است و هنری است که آریاییها با خود آوردهاند.
«نزدیک به پنج هزار سال پیش از میلاد مردم غارنشین فلات ایران در پی دگرگونیهایی که از لحاظ آب و هوا و تشکیل مزارع و چمنزارها به وجود آمد به دشتها روی آوردند و زندگی تازهای را آغاز کردند و در تمدن آنها نسبت به دورانهای پیشین پیشرفت بیشتری دیده شد؛ کهنترین مردم دشت نشین، مردم محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آنجا به دست آوردهاند.» محوطه باستانی سیَلْک در پهلوی جنوب غربی کاشان و در سمت راست خیابان امیرکبیر کاشان (خیابان متصلکننده مرکز شهر به فین) قرار دارد و از دو تپهٔ شمالی و جنوبی که در فاصله ۶۰۰ متری یکدیگر قرار دارند و دو گورستان تشکیل شده است.
یکی از گورستانها که گورستان الف نامیده میشود ۳۵۰۰ ساله است و در ۲۰۰ متری جنوب تپهٔ جنوبی واقع شده است که امروزه بر روی آن بلواری ۲۴ متری به نام بلوار امیرالمؤمنین کشیده شده است. گورستان دیگر که گورستان ب نامیده میشود ۳۰۰۰ سال قدمت دارد و در زیر باغها و زمینهای کشاورزی پهلوی غربی تپهها قرار دارد. استخوانهای سیلک: استخوانهای یافته شده در تپه سیلک متعلق به دختری ۱۰ ساله (احتمالا دختر پادشاه سیلک) با قدمت ۵۵۰۰ ساله که در همانجا نگهداری میشود.
مهاجرت آریاییان و کاسیان
تمدن مردمان تپههای سیلک در ۵٬۰۰۰ سال پیش مغلوب تمدن آریایی (شاید کاسیها یا همان کاشیها یا در واقع کاسپیان) شد که یادگارهای آنها در لایههای گوناگون حفاری مانند ظروف لولهدار بلند با نگاره اسب و خورشید و جنگافزار آهنی و شمشیر و نیزههای بلند پیدا شده است.
دوران اسلامی
در اوایل دورهٔ اسلامی متون جغرافیایی از کاشان به عنوان شهری کوچک یاد کردهاند، بعدتر توسعه در فلات ایران و موقعیت مرکزی کاشان و قرار داشتنش در مسیر ارتباطات، این شهر را به مرکز مهم صنعتی بدل ساخت، از این به بعد بیشتر به عنوان شهری در اندازه متوسط و البته موفق از کاشان یاد شده است. در حمله مغول شهر ویران میشود و کمی بعدش دوباره بازسازی میشود. در دورهٔ صفویه کاشان مورد توجه بوده است و پادشاهان غالباً در آن سکنا میگزیدند و از این شهر به عنوان مرکزی تجاری بزرگ و ثروتمند یاد شده است. علی رقم آشوبهای پس از صفویه و زلزله بزرگی که در دوره کریم خان زند در کاشان میآید این موقعیت تا حدودی حفظ میشود اما آشوبهای اواخر دوره قاجار و ناتوانی در رقابت با نساجی اروپا موجب زوال شدید شهر میشود.
دین کاشان
منابع اسلامی، از قدیمی ترینشان، همواره از کاشان در کنار قم به عنوان شهری شیعه مذهب یاد کردهاند. از کاشان با عنوان شهر دارالمؤمنین یاد میشود. علت این نامگذاری آن است که در زمان شاه طهماسب اول، کاشان به دلیل مرکزیت امور شرعی، پایتخت مذهبی کشور شناخته شد، تا آنجا که محقق کرکی – عالیترین مرجع عالم تشیع آن عصر که برای تطبیق مقامات و مؤسسات دینی با موازین مذهب شیعه به ایران آمد – در کاشان اقامت گزید و اجتهاد میکرد و مبلغ به هر کجا میفرستاد.
مناطق
پس از مصوبه تأسیس مناطق شهرداریها توسط وزارت کشور، مناطق پنج گانه شهرداری کاشان تشکیل شد. در حال حاضر کاشان دارای ۵ منطقه شهری میباشد. منطقه یک شامل بافت تاریخی شهر، منطقه دوم شامل بافت نوساز شهر و ناجی آباد، منطقه سوم شامل محلههای لتحر، حسنآباد، صفیآباد و شهرک ۲۲ بهمن، منطقه چهارم شامل فین و محور امیرکبیر، منطقه پنجم شامل راوند، طاهرآباد و خزاق میباشد.
معماری شهرسازی
کاشان همانند دیگر شهرهای قدیمی ایران معماری سنتی شهریاش را تا اوایل قرن بیستم حفظ کرده بود، این چینش سنتی که در دورههای سلجوقی و صفوی شکل گرفته بود و تا دوران قاجار ادامه یافته بود، در دورهٔ پهلوی و به ویژه نیمه دوم قرن بیستم به شدت تغییر یافت.
شهر قدیمی کاشان را دیواری بلند محصور میکرده و رفتوآمد به درون شهر توسط چند دروازه صورت میگرفته. فضای درون شهر مانند دیگر شهرهای دوران میانهٔ اسلامی به چهار قسمت ارگ، مدارس، بازار و محلات تقسیم میشده. قلعه جلالی (ارگ حکومتی کاشان) که در زمان سلطان ملکشاه سلجوقی ساخته شده بود، در طول قرن هجده و نوزده میلادی از میان رفته در حالی که برجها، دروازهها و دیوارههای شهر در سراسر قرن نوزدهم باقیمانده بودند.
بازار کاشان در مرکز این شهر واقع شده است و دیگر فضاهای شهری در دو طرف آن قرار گرفتهاند، این بازار در دوره صفویه رونق فراوانی داشته است که البته در دوره قاجار میزان قابل ملاحظهای از آن رونق کاسته شده. افزودههای جدیدتر بازار شامل تیمچه امینالدوله، دو مدرسه و یک مسجد است.
با ظهور خودرو و ساخت خیابانها، تا به حال کاشان بدون توجه لازم به عناصر تاریخی و شیوه زندگی بومیاش رو به گسترش بوده است. گسترش رابطه با تهران سبب ویران کردن قسمت شمال غربی دیوار شهر در ۱۹۲۰ شد. ساخت چند کارخانه و بانک، کاشان را به شهر تاریخی فین وصل کرد. در سالهای ۱۹۳۵–۱۹۴۵ سیاست دولت مرکزی در ساخت راه ماشینرو بین تهران و کاشان سبب توسعهٔ شهر در طول دو راه فین و تهران شد. با رسیدن راهآهن به کاشان ایستگاهی در شرق شهر ساخته شد و روستاهای یحییآباد و جمالآباد بخشی از شهر شدند.
حمام سلطان امیر احمد
در دهه بعدی نخستین میدان ماشین رو کاشان که پارکی نیز درون خود داشت ساخته شد، همچنین چند روستای دیگر، بخشی از کاشان بزرگ شدند، بانکها و کارخانههای جدیدی ساخته شد و خیابان بزرگی بین بخش قدیمی و جدید شهر ساخته شد. در هفتاد سال گذشته (۱۹۴۰–۲۰۱۰)، شهرکهای بسیاری در کنار راهها و خارج شهر پدید آمدهاند، به همان سرعتی که دور شهر قدیمی را قبلاً پر کرده بودند.
بناها و خانههای تاریخی کاشان
از بناهای تاریخی مهم کاشان که هنوز استوار ماندهاند یا آثارشان پابرجاست میتوان به مناره زینالدین، آرامگاه سلطان عطابخش، مسجد عمادی (مسجد میرعماد)، مسجد جامع، مدرسه سلطانی، مسجد آقابزرگ، قلعه جلالی، حمام سلطان امیراحمد و کاروان سرای امین الدوله اشاره کرد، در همه این بناها ویژگیهای معماری مشابه دیده میشود، جز مناره زین الدین که در این زمینه یکتا است.
کاشان حداقل نوزده عمارت تاریخی دارد که به خوبی محفوظ ماندهاند. این عمارتها عناصر عمومی خانههای سنتی کاشان را دارا میباشند، اما نسبت به آنها دارای فضاهای بزرگتر، معماری ماهرانه تر و عناصر مجلل تری هستند. از معروفترین این عمارتها میتوان به خانه بروجردیها، خانه بنی کاظمی و خانه مرتضوی اشاره کرد.
درختان سرو کهنسال باغ فین
به گفته شهردار کاشان سرانه فضای سبز در این شهر در منطقه ۱ شهرداری کاشان برای هر شهروند ۲۲ متر مربع است، این میزان در منطقه ۲ شهرداری کاشان برای هر شهروند ۵/۲۲ متر مربع بیان شده است. در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۹۰ فاز اول پارک جوان به عنوان سی و هفتمین پارک کاشان افتتاح شد از دیگر پارکهای کاشان میتوان به پارک بزرگ شهر (بام کاشان)، شهربانو (ویژه بانوان)، ناژون، ملافتح الله، شهید قدیرزاده، شهید حسنزاده، کودک، شهید کریمی، انقلاب، آیتالله مدنی، لاله، پرستار، شهیدان ترنجی پارک نرگس نام برد.
باغ فین از معروف ترین فضاهای سبز کاشان است و از مهم ترین نمونههای باغهای ایرانی است که هنوز زنده و پابرجاست، وجود عناصر آب و درخت که عناصری پویا هستند در کنار ابنیه که عناصر ثابت معماری هستند، هویتی زنده به این اثر فرهنگی و تاریخی بخشیده است. این باغ در مقایسه با بسیاری از باغهای ایرانی مشابه، باغ فین با آب قابل توجهی مشروب میشود. این مجموعه که در کنار میدان نقشجهان و کاخ چهلستون، بیشترین بازدید کننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب مینماید، در سال ۱۹۳۵ میلادی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
همچنین کار ثبت جهانی این اثر که از سال ۲۰۰۷ میلادی آغاز شده بود، چندین سال به طول انجامید و سرانجام در زمستان ۱۳۸۹، مرحله اول ثبت این اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید. برخی منابع تاریخی قدمت این باغ را به دوران سلطنت آلبویه میرسانند، در حالی که ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه عباس بزرگ نسبت داده شده، میراث فرهنگی ایران طراح باغ را غیاثالدین جمشید کاشانی میداند و منابع دانشگاهی طراح باغ را شیخ بهایی معرفی میکنند. باغ فین همان جایی است که به دستور ناصرالدینشاه، در سال ۱۸۵۲ میلادی صدراعظم معروف ایران امیرکبیر را در حمام آن به قتل رساندند. از مهمترین گیاهان این باغ، ۵۷۹ اصله درخت سرو و ۱۱ اصله درخت چنار است که اغلب بین ۱۰۰ تا ۴۷۰ سال سن دارند.
جمعیتشناسی
جمعیت کاشان بر پایه نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ برابر با۳۹۶۹۸۷ نفر بوده است، این شهر حدود ۹۰ درصد جمعیت شهرستان کاشان را در خود جای داده است. اکثریت جمعیت این شهر کاشیها هستند هر چند از دیرباز سایر اقوام ایرانی در کاشان بهطور پراکنده میزیستهاند؛ که از مهمترین آنها اصفهانیها، شمالیها، آذریها، لرها و کردها هستند.
زبان کاشان
مردم کاشان به لهجه کاشانی از زبان فارسی تکلم میکنند، این لهجه مانند بسیاری از لهجههای فارسی دارای ویژگیهای آواییای است که برخی از آنها خاص این منطقه است. این ویژگیها در لهجهٔ کاشانی بهطور عمده حاصل عملکرد فرایندهایی مانند هماهنگی مصوتها، همگونی صامتها، حذفها و غیره است که، هرچند بعضی از آنها در سایر گونههای فارسی نیز قابل مشاهده است، نوع و میزان وقوع آنها، لهجهٔ کاشانی را از سایر لهجههای فارسی به نوعی متمایز کرده است. در گذشته کلیمیان ساکن کاشان که امروزه بیشترشان به آمریکای شمالی مهاجرت کردهاند به گویشی از زبانهای مرکزی ایران که به گویش یهودیان کاشان معروف است تکلم میکردهاند این گویش به زبان راجی که در روستاهای اطراف کاشان تکلم میشود شباهت داشته است.
یهودیان کاشان
کاشان سکونتگاه جامعهای مهم از یهودیان و مرکز فرهنگی برای ایشان بوده است که سابقهاش حداقل به دوره صفویه بازمیگردد. با اینکه گویش یهودیان حضوری دیرین را در این سرزمین نشان میدهد، اما منابع میانه هیچ اشارهای به وجود جامعهای یهودی در کاشان نکردهاند و احتمال میرود که ایشان ساکنان روستاهای اطراف کاشان بودهاند. مهاجرت یهودیان به کاشان در دوره صفویه به خاطر رونق تجارت ابریشم افزایش یافت و جامعه یهودی تا اوایل قرن نوزدهم که به گفته خودشان مجبور به اسلام آوردن شدند در آن حضور داشتند. بنا به کتاب آنوسی اثر بابای بن لطف در ۱۶۵۶ میلادی یهودیان کاشان به اجبار مسلمان شدند، هفت سال بعد پس از مداخله و کمک فقیه شیعه ملا محسن فیض کاشانی یهودیان توانستند پس از پرداخت جزیه این سالها دوباره به آیین خویش بازگردند، عدهای نیز بر اسلام باقیماندند که به جدیدالسلامها معروف شدند.
اقتصاد کاشان
اقتصاد کاشان از دیرباز بر روی صنعت کشاورزی و تولید محصولاتی چون پنبه، پیاز، غلات، صیفیجات و انواع میوهها و گیاهان دارویی، گلابگیری و تهیه عرقیجات سنتی و صنایع دستی مانند مسگری، کاشیکاری، ابریشمبافی، مخملبافی، شعربافی، گلیمبافی، زیلوبافی، زریبافی و قالیبافی تکیه داشته است. اما اکنون ۹۰ درصد صنعت این شهر بر پایه فرش ماشینی و صنایع وابسته آن است. در اراضی کشاورزی منطقه کاشان و حومه انواع درختان میوه میروید. قسمت عمده زمینهای این منطقه زیر کشت پنبه و غلات است. همچنین گوجه درختی، سیب درختی، انگور، سبزیکاری و صیفیکاری، چغندر، هویج و شلغم از دیگر محصولات کاشان است. افزون بر آن پرورش گل در قمصر، نیاسر، برزک، جوشقان قالی و کامو هندوانه و طالبی در آران و بیدگل و کشت سیب زمینی در حومه رونق خوبی دارد و انار فین و راوند و عطر و گلاب قمصر شهرت ویژهای دارد. در کاشان معادنی مانند مس، آهن، سولفات باریم، زاج سبز، نمک طعام، سنگهای مرمر و تراورتن وجود دارد که بعضی از آنها دست نخورده باقی مانده است.
صنعت فرش دستباف کاشان در طرحها، نقشها و رنگهای زیبا و دلفریب، روزگاری طولانی زبانزد و نقل محافل هنری، اقتصادی، نمایشگاهی و علمی بوده است. افسوس که با رویکارآمدن فناوریهای ماشینی این صنعت و حرفه با ارزش به همراه حرفههای جانبی آن در حال رکود و فراموشی است.
کاشان در زمره اولین شهرهای ایران است و صنایع کارخانهای را در خود جای داده است. اولین کارخانه در سال ۱۳۱۳ به نام کارخانه ریسندگی پایه گذاری شد و پس از آن کارخانههای دیگری مانند حریر و مخمل (۱۳۳۸)، تاروپود (۱۳۳۴)، کرک (۱۳۴۵)، پشم (۱۳۴۸) و قالی راوند (۱۳۵۰) به کار افتاد. مرحوم ارباب تفضلی پدر صنعت نساجی ایران از اهالی و ساکنین این شهر میباشد. امروزه کاشان با دارا بودن ۱۲۰۰ کارخانه فرش ماشینی و صنایعی چون خودروسازی، فولاد، چینی و ملامین سازی، کاشیسازی، ریسندگی و ابزارآلات صنعتی تبدیل به یکی از قطبهای صنعتی کشور شده است. به علت اینکه ۹۵ درصد فرش جهان در منطقه کاشان تولید و عرضه میگردد، از این شهر به عنوان پایتخت فرش جهان یاد میشود. همچنین قالی دستباف کاشان با شناسه ۰۰۳۸۳ در یونسکو ثبت گردیده است.
گردشگری نیز یکی از حوزههای اقتصادی کاشان است. کاشان ۱۷۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده و ۳۱۳ اثر ثبت شده ملی دارد. جاذبههای گردشگری آن باعث شده است که تعداد زیادی گردشگر هر ساله از مناظر دیدنی و آثار تاریخی و صنایع دستی کاشان دیدن کنند. حضور گردشگران در کاشان طی دو سال گذشته (۱۳۹۲ و ۱۳۹۳) نسبت به مدت مشابه قبل ۴ برابر رشد داشته است.
ترابری شهر کاشان
فرودگاه: فرودگاه کاشان (یاتا: KSN، ایکائو: OIFK) یکی از فرودگاههای قدیمی ایران است که در تاریخ ۱۳ خرداد سال ۱۳۹۵ همزمان با بیست و یکمین سالگرد افتتاح اولیه بهطور رسمی افتتاح گردید.
راهآهن: کاشان به وسیله ایستگاه مرکزی راهآهن کاشان به شبکه ریلی کشور متصل میباشد. پروژه ایستگاه قطار سریعالسیر در ایستگاه راهآهن کاشان در دست انجام است.
اتوبوس: شرکت واحد اتوبوسرانی کاشان و حومه در سال ۱۳۷۰ خورشیدی تأسیس شد. هماکنون ۱۵۹ دستگاه اتوبوس ملکی و ۳۵ دستگاه اتوبوس بخش خصوصی در ۱۴ خط در حال سرویس دهی در شهر میباشند.
سوغات کاشان
از جمله خوراکهای سنتی کاشان میتوان به گوشت لوبیا، شفته، قیمه ریزه، کوفته چغندر، گوشت عدس بادمجان، گوشت لوبیای سرکه شیره و گوشت کلم و کدو و عدس پلو و کشمش و اشکنه و گوشت نخود اسفناج اشاره کرد. آبگوشت لوبیا با عنوان گوشت لوبیا و آبگوشت لوبیا سفید هم شناخته میشود.
شیرینیها: کلوچه و پشمک، باقلوا کاشان، سوهان میرزا حسینی، حلوا ارده و ارده شیره
عرقیات: عرق گل محمدی (گلاب)، عرق بیدمشک، عرق نعناع، عرق کاسنی، عرق خارشتر، عرق هل، عرق شنبلیله، عرق دارچین،عرق شوید و نظایر آن.
خشکبار: انواع میوه خشک مثل زردآلو، آلوچه، انجیر، هلو و سیب.
صنایع دستی کاشان
از صنایع دستی کاشان میتوان به کاشی کاری، سفالگری، اصول اربعه معماری و گنبدسازی (گوشه سازی، رسم بندی، مقرنس و گره سازی)، گچ بری، آجرکاری، گره چینی، قالی بافی، نقشهکشی قالی، شعربافی، زری بافی، مخمل بافی، زیلوبافی، گیوه بافی، رفوگری، رنگرزی، نمد مالی، مسگری، مشبک کاری و منبت کاری نام برد. همچنین چند تن از هنرمندان صنایع دستی کاشان از طرف یونسکو مهر اصالت دریافت کردهاند.
