پدیدههای زیبای گنبد نمکی جاشک بوشهر در فاصله ۱۴۴ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و ۶۴ کیلومتری شهر خورموج قرار دارد و بزرگترین و زیباترین گنبد نمکی جهان به شمار میآید. وسعت گنبد در حدود سه هزار و ۶۶۶ هکتار بوده و ارتفاع قله آن هزار و ۴۹۰ متر از سطح دریا است و حداقل ارتفاع آن از سطح دریا نیز ۷۰ متر است.
یخچالهای نمکی از جمله پدیدههای زیبای این گنبد نمکی جاشک یا دشتی به شمار میرود و در ناحیه شمال غربی گنبد به وضوح دیده میشود این یخچالها که حاصل حرکت ثقلی تودههای نمکی در جهت شیب زمین است .در حاشیه کناره گنبد تشکیل میگردد و به دلیل مشابهت آن با یخچالهای یخی بدین نام شهرت یافتهاست.
این پدیده در اواسط بهار تا تابستان و پائیز دیده میشود.غارهای نمکی یکی دیگر از جلوههای تماشائی این گنبد نمکی است. این غارها که بر اثر انحلال رسوبات نمکی ایجاد میشوند در جایجای گنبد دیده میشود. در بخشهای داخلی این غارها بلورهای نمک به صورت استالاگمیت و استالاکتیت جلوهای دیدنی به غارها بخشیدهاست.
فرسایش آبی ایجاد شده بر نمکهای گنبد آثار زیبا و تماشائی را بر پهنه گنبد ایجاد نمودهاست. این آثار به صورت فرسایش پنجهای یکی از آثار زیبای ژئو مورفولوژیکی را ایجاد نمودهاست.تخت دیو یکی از زیباترین پدیدههای زیبای فرسایشی این گنبد نمکی است که به دلیل اختلاف در میزان فرسایش پذیری سنگها به صورت ستونهایی در میان نمکهای گنبد ظاهر شدهاند. بلورهای نمک و بسیاری کانیهای غیرسیلیکاته نظیرپیریت و فلورین با تنوع رنگ و جلای فلزی و غیرفلزی آنان خیره کننده است. گنبد نمکی میزبان کانیها و بلورهای فراوانی است که در پهنه گنبد گستردهاند.تنوع رنگ نمکهای صنعتی گنبد شگفتانگیز است. رنگهای متنوع قرمز، قهوهای، سفید، زرد، سیاه و نارنجی نمکها یکی از ویژگی گنبد نمکی جاشک (دشتی) است.
نمکهای سازنده این گنبد مربوط به سری هرمز بوده که به دلیل چگالی کم نمک نسبت به سنگهای پیرامونی و وجود گسل کازرون-قطر و لرزشهای مکرر ناشی از آن، در اواخر دوره پرکامبرین و اوایل پالئوزوئیک تشکیل شده است. در حالی که این گنبد نمکی در حال بالا آمدن است، عوامل فرسایشی بهتدریج از ارتفاع آن میکاهند. یکی از زیباترین پدیدههای زیبای فرسایشی گنبد، «تخت دیو» میباشد که به دلیل اختلاف در میزان فرسایشپذیری سنگهای گنبد به صورت ستونهایی در میان نمکهای گنبد ظاهر شده است.
رنگ سفید نمکهای طعام گنبد به منطقه جلوهای زیبا بخشیدهاست به نحوی که از جاده کنگان – بوشهر به صورت یک کوه برفی زیبائی در بخش شرقی دشت برهنه ظاهر شدهاست. سطح گنبد نمکی دشتی از لحاظ پوشش گیاهی تقریبا در اغلب نقاط به دلیل درصد بالای نمک تهی از هر نوع رویش بوده اما در برخی از نقاط گنبد وجود مناطق بزرگ و کوچک آهکی به چشم میخورد که بر روی این سطوح گیاهانی مانند گون، گیشدارا و قیج و همچنین در فصل زمستان و بهار انواع گیاهان یکساله روی سطح آهکی گنبد را پوشانده و زیبای خاصی را به آن منطقه میبخشد. تشکیل گنبد شمال غربی به جنوب شرقی بوده و از سمت غرب به روستای گنخک و روستای جاشک کشیده شده و از سمت شرق از روستای باغان تا روستای درویشی ادامه دارد.
آبشارهای طبیعی در مسیر طبیعی آب راههای گنبد و در کوهپایه های پایین دست به شکل های مختلف و در اندازه های متفاوت زیبای خاصی به منطقه بخشیده است و در فصل گرم به واسطه تبخیر زیاد آب، بلورهای نمکی ضخیمی در مسیر آبشارها ایجاد کرده که با لغزش آب بر روی بلورهای نمکی و تابش آفتاب منظره ای شگرف و زیبا ایجاد می شود. آبشارهای زیبای نمکی یکی دیگر از ویژگیهای گردشگری این گنبد نمکی است. این آبشارها که مسیر طبیعی جریان آب گنبد بودهاست در فصول کم آبی به واسطه تبخیر کامل آب بلورهای زیبای نمکی ضخیمی در جهت جریان و بویژه در مسیر آبشارها ایجاد شدهاست و منظره تماشائی آبشار نمکی را ایجاد نمودهاست.
راه دسترسی به گنبد از سمت شرقی از فاصله سه کیلومتری بعد از روستای گنخک از طریق جاده خاکی معدن قدیمی سنگ نمک که در منطقه فعالیت میکرده بوده و از سمت شرقی گنبد بعد از پل روستای کردلان جاده خاکی را به سمت گنبد پیش گرفته تا به پایی کوهپایههای گنبد برسیم.
گنبد نمکی دشتی در بهمن ماه سال ۱۳۸۶ به عنوان اثر ملی طبیعی در محیط زیست و سال ۱۳۸۹ به همت هیئت کوهنوردی دشتی در میراث فرهنگی و گردشگری کشور ثبت شده است.
تصاویر ارسالی از کاربر گرامی آقای امید مهاجران
