با راهنما سفر همراه باشید تا کمی از شهر دور شویم و برای ساعاتی به دور از همه ی دغدغه ها، مقصدی تازه را برای خودمان جستجو کنیم. مقصدی متفاوت که در شرقی ترین محله تهران است و خیلی ها حتی اسمش را هم نشنیده اند. شاید کسی باورش نشود که کمی آن طرف تر از شلوغی های پایتخت همیشه بیدار ایران، منطقه ای وجود دارد که زندگی و حیات را برای جانداران بسیاری ممکن کرده و گیاهانی منحصر به فرد را در خود جای داده است. پارک ملی خجیر جایی که به شما این امکان را می دهد تا حیوانات را در زیستگاه طبیعی شان به تماشا بنشینید بدون آنکه مانعی مانند قفس میان شما و آنها وجود داشته باشد.
تاریخچه پارک ملی خجیر:
پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور در سال ۱۱۳۳ و در زمان قاجاریه، منطقه ای با نام های قرق سلطنتی یا شکارگاه سلطنتی در نزدیکی تهران و در منطقه جاجرود امروزی قرار داشت که از آن حفاظت می شد و امروزه قدیمی ترین منطقه شکار ممنوع در کشور به شمار می رود. در سال ۱۳۱۰ این منطقه به طور رسمی به عنوان شکارگاه سلطنتی تعیین گردید و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۸ از سوی شورای انقلاب به عنوان منطقه حفاظت شده تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.
یکی از منابع آبی مهم در خجیر رودخانه جاجرود است که پیش از ورود به پارک از سد لتیان گذر می کند. چشمه های پارک ملی خجیر میزان آبدهی بیشتری نسبت به پارک ملی سرخه حصار دارند و نقش مهمی را در تامین آب منطقه ایفا می کنند. از میان این چشمه ها می توان به چشمه باغ انگوری، باغ اناری، دره چنار، سنگ بندی، نایب علی، باغشاه و سید رضا اشاره نمود.
– پارک ملی خجیر گونه های منحصر به فردی از جانوران و گیاهان را در خود جای داده است که هر یک ارزش و اهمیت بسیاری برای کشورمان دارند.
– این پارک می تواند تجربه ای متفاوت از تماشای حیات وحش را برای پایتخت نشینان و مسافران شهر تهران رقم بزند.
با فاصله گرفتن از مرکز شهر تهران و پیشروی به سمت شرق می توان به یکی از مهم ترین حفاظت گاه های حیات وحش در ایران دست یافت که با وسعت ۹۹۷۱ هکتاری خود، مامن امنی را برای گونه های مختلف جانوری فراهم کرده است.
این منطقه که پارک ملی خجیر نام دارد از قدیمی ترین مناطق حفاظت شده در جهان می باشد که در کنار دیگر منطقه ارزشمند طبیعی اطراف تهران، پارک ملی سرخه حصار، به عنوان بخش کوچکی از منطقه حفاظت شده جاجرود به شمار می رود.
با توجه به همسایگی این دو پارک ملی، نوع جانوران و گیاهان آنها نیز بسیار شبیه به هم است اما خجیر با حفظ فاصله ی خود از تهران، فضایی بکرتر و سالم تر را برای جانداران فراهم کرده است و از بهترین زیستگاههای البرز مرکزی به شمار می رود. خجیر، در کنار آنکه می تواند زمینه ی آشنایی هموطنانمان با گیاهان و جانوران منحصر به فرد را فراهم کند، نقش به سزایی را در کاهش آلودگی هوای شهر تهران نیز بر عهده دارد.
جاذبه های گردشگری پارک ملی خجیر:
۱- پیاده روی
محیط های مختلف و فضاهای متنوع در این پارک تجربه ای جالب از پیاده روی و کشف مناظر گوناگون را برایتان رقم می زند. کافیست کفش مناسب به پا داشته باشید و از قدم زدن لذت ببرید.
۲- بررسی گونه های مختلف گیاهان و جانوران
ویژگی های خاص پارک و غنی بودن آن از نظر منابع آبی، فرصت رشد و نمو گیاهان و جانوران گوناگونی را در آن فراهم کرده است. تعداد زیادی از این گونه ها منحصر به فردند و از ارزش بسیار بالایی برخوردار می باشند. بسیاری از علاقه مندان و به ویژه گیاه شناسان و جانورشناسان به این منطقه می آیند تا آنها را مورد مطالعه قرار دهند.
۳- عکاسی
مناظر خاص، گیاهان، حیات وحش و طبیعت منحصر به فرد همه و همه می توانند بهترین فرصت را برای علاقه مندان به عکاسی فراهم آورند تا تصاویری کم نظیر را با دوربین خود ثبت نمایند.
گونههای جانوری پارک ملی خجیر شامل پستاندارانی چون پلنگ، کفتار راه راه، کل و بز، قوچ و میش، روباه قرمز، گراز، گربه دشتی، گربه پالاس، گرگ خاکستری، شغال و گورکن، انواع مارها چون افعی شاخ دار، شترمار، تیرمار، مار پلنگی، مار آتشی، کورمار دوسر، مار کرمی، افعی کوفی، سوسن مار، مار کرمی، یله مار و خزندگان دیگری مثل بزمجه بیابانی و نیز لاکپشت مهمیزدار و از پرندگان هم کبک، هدهد، سبزهقبا، خوتکا، تیهو، و انواع پرندگان شکاری چون دال، عقاب و سارگپه می شود.
خجیر همچنین تنها منطقه در استان تهران است که هنوز تعدادی آهو در آن حضور دارند.
پوشش جانوری پارک ملی خجیر:
۱- پستانداران
۳ گونه از راسته حشره خواران شامل خارپشت اروپایی، حشره خور دورنگ و حشره خور دندان سفید.
* ۵ گونه از راسته خفاشها شامل خفاش بالسفید، خفاش سبیل دار، خفاش گوش پهن، خفاشگوش موشی کوچک و خفاش دم آزاد اروپائی
* ۱۶ گونه از راسته جوندگان شامل تشی، موشصحرائی، موش سیاه،موش قهوهای، موش ورامین، موش خانگی، هامستر دم دراز، هامستر خاکستری، جرد ایرانی، جرد لیبی، ول آبزی، ول اجتماعی، ول معمولی، ول حفار افغانی، دوپای کوچک و دوپای ناشناخته
* ۱ گونه از راسته خرگوش ها
* ۹ گونه از راسته گوشتخواران شامل گرگ، شغال، روباه معمولی، سمور، رودک، شنگ، کفتار، گربه وحشی، پلنگ
* ۴ گونه از راسته زوج سمان شامل گراز، پازن، قوچ وحشی، آهو
۲- پرندگان
۳۴ گونه بومی شامل ۲۹.۵ درصد پرندگان منطقه و پرندگانی همچون کبک معمولی و تیهو
* ۳۰ گونه مهاجر زمستان گذر شامل ۲۶درصد پرندگان منطقه و پرندگانی از قبیل اردک سرسبز، خوتکا و نوک پهن
* ۴۱ گونه مهاجر تابستان گذر شامل ۳۵.۵ درصد پرندگان منطقه و پرندگان راسته Passeriformes از قبیل انواع زردپره و پری شاهرخ و پرندگان دیگری مانند هدهد و سبز قبا
* ۷ گونه عبوری شامل ۶ درصد پرندگان منطقه و بسیاری از اردکها نظیر فیلوش وگیلار و پرندگان شکاری مانند عقاب شاهی
* ۳ گونه رها شده از قفس شامل ۲.۵ درصد پرندگان که جزء پرندگان بومی نیستند و پرندگانی همچون طوطی طوق صورتی، بلبل خرما و مینا را در بر می گیرند که توسط انسان از مکانهای دیگر به تهران منتقل و رها شده اند.
۳- خزندگان
* ۹ گونه از راسته سوسمارها
* ۱۷ گونه ازراسته مارها
* یک گونه لاک پشت
* گونه های در معرض انقراض شامل افعی البرزی، افعی شاخدار، بزمجه دشتی و لاک پشت مهمیزدار غربی
۴- ماهیان و دوزیستان
در پارک ملی خجیر و مناطق اطراف یک گونه ماهی غیربومی به نام قزل آلای رنگین کمان و ۶ گونه بومی شامل دو نوع ماهی سیاه، سس ماهی، سگ ماهی جویباری، عروس ماهی و ماهی کولی وجود دارد و دو گونه دوزیست به نام وزغ سبز و قورباغه مغمولی نیز در همین مناطق زندگی می کنند.
پوشش گیاهی پارک ملی خجیر:
پوشش گیاهی منطقه شامل بنه، بادام کوهی، ارس، داغداغان، چنار، سپیدار، پده ,بید، زالزالک تبریزی، افرا، زبان گنجشک، عرعر، اقاقیا ، کاج ، تنگرس ، تمشک،گز، شیشعان، روناس، زرشک، سوفورا، شیرخشت ، سیاه تلو، دغدغک و ارمک می باشد. از گونه های دارویی، صنعتی و خوراکی مشخص پارک ملی خجیر می توان به بابونه، سیرش زرین، باریحه، ریواس، پیاز صورتی، جاشیر کوتوله، بادیان کوهی، زیره سیاه و شنگ اشاره نمود. همچنین بهترین جنگل پسته وحشی البرز نیز در این منطقه روییده است.
بهترین فصل سفر به پارک ملی خجیر:
با در نظر گرفتن فصل تولید مثل حیات وحش منطقه و خطراتی که ممکن است آنها را تهدید کند بازدید از این منطقه از اوایل تیرماه تا اوایل آبان صورت می گیرد. همچنین به یاد داشته باشید که اخذ مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست برای بازدید شما ضروری است و بدون آن نمی توانید وارد پارک شوید. بعد از ورود به پارک و گذر از نگهبانی، مسیر را در سمت راست درب تا ۱۳ کیلومتر ادامه دهید تا به بخشی موسوم به باغ شاه یا باغ شاد برسید. سپس با ادامه ی مسیر در جاده ی خاکی به طول ۲ کیلومتر به محل پارک ماشین می رسید که باید از آنجه به پیاده روی بپردازید.
نکات مهم:
– داروهای شخصی، لیوان، قاشق، چنگال، قمقمه آب، کفش پیادهروی، کوله یک روزه، زیرانداز، لباس گرم، بادگیر، دوربین عکاسی، کرم ضد آفتاب، باتوم، فلاسک چای
– اگر برای بازدید از این پارک ملی راهی تهران شدید می توانید شب را در خانه های اجارهای، مهمانسراها، هتل ها و سایر اماکن اقامتی بگذرانید.
– خوراکی و آب مورد نیاز خود را همراه ببرید چرا که در پارک محلی برای تهیه خوراکی و مایحتاج وجود ندارد.
– بازدید ها باید در مسیرهای تعیین شده انجام شود چرا که هر گونه تغییر مسیر امکان بروز آسیب های زیست محیطی و مشکلات مدیریتی منطقه را افزایش می دهد.
محدوده های باغشاد، باغ انگوری و برخی زیستگاه های این منطقه در قسمت امن پارک ملی قرار دارند و به همین سبب بازدید آنها باید محدود و محدودتر گردد.
– برپایی پیک نیک و طبخ غذا منجر به الوده شدن محیط زندگی جانداران این پارک می شود پس از این کار خودداری کنید و برای رفع گرسنگی از یک وعده ی غذایی سبک استفاده نمایید.
