مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان قراردارد. این بنا یکی دیگر از شاهکارهای دوران صفوی است این مسجد که شاهکاری از معماری و کاشیکاری در قرن یازدهم است بدون شک از جاذبههای گردشگری اصفهان است که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب میکند و تمامی بینندگان این اثر را وادار به تحسین هنرمندانی میکند که در ساخت آن دخیل بودهاند.
مسجد شیخ لطف الله، به دستور شاه عباس و به دست معمار زبردست محمدرضا اصفهانی به افتخار ورود شیخ لطف الله جبل عاملی ساخته شد. وی روحانی شیعه آن زمان بود و مانند شیخ بهایی، توسط شاه عباس از لبنان به ایران مهاجرت کرده بودند. به سبب آنکه حکومت صفوی، یک حکومت مذهبی بود و به اسلام و خصوصا مذهب شیعه بهای زیادی میدادند، علمای این مذهب را نیز تکریم میکردند از سوی دیگر شیخ لطف الله پدر زن شاه عباس هم بود. بنا به همین دلایل، درمحل زندگی شیخ این مسجد برای عبادت اهل حرم و خود شیخ بنا نهاده شد و در کنارش نیز یک مدرسه برای تدریس این دانشمند برجسته ساخته شد که امروزه آثاری از آن باقی نیست. در دوران صفویه این مسجد زیبا را با نامهای مسجد صدر و فتح الله نیز میشناختند.
طرح این مسجد هم زمان با اجرایی شدن نقشهی چهار باغ و باغ هزار جریب ریخته شد، ساخت آن از سال ۱۶۰۳ شروع و در سال ۱۶۱۹ به پایان رسیده است و طی ۱۸ سال و در دوران شکوفایی معماری صفوی به بهره برداری رسید. به منظور تجلیل از او مسجد شیخ لطفالله برای تدریس و نمازگزاری وی اختصاص داده شد و وجه تسمیهُ مسجد مزبور به نام شیخ لطفالله از همین جهت است.
مسجد شیخ لطفالله داراى گنبدى است که از درون و بیرون با کاشىکارىهاى زیبا پوشیده شده است. این گنبد روى چندین تاق کنگره دار مرتفع استوار است و با آیات قرآنى آراسته شده است. در فراز مسجد شیخ لطفالله دایرهاى وجود دارد که داراى منافذى است که با تزیینات فلزى آراسته شده است و براى روشنایى و تهویه به کار مىرود.
مسجد شیخ لطفالله از لحاظ زیبایى نقوش و اسلیمى هاى به کار رفته در آن بىنظیر به شمار مىآید. در سال ۱۳۰۷ با توجه به طرحهای اصلی و کاشیهای موجود نسبت به مرمت سردر و گنبد اقدام شد. کتیبه نمای خارجی گنبد نیز نشان دهنده تعمیراتی است که توسط اداره باستانشناسی در سال ۱۳۱۵ انجام شده است. محراب مسجد شیخ لطفالله با کاشیکارى معرق و مقرنسهاى بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد. در اطراف محراب کتیبههایى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى که باقر نام داشته است، دیده مىشود.
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ و با شمارهی ۱۰۵ به ثبت ملی رسیده است. و البته به دلیل عظمت معماری و تاریخی این مسجد، تمبر مشترکی با نقش این بنا از چین منتشر شده است.
