اگه داری برای سفر به استانبول برنامه ریزی می کنی، یه چیز رو همین اول بدون: تور استانبول بدون دیدن مسجد ایاصوفیه کامل نیست! رتبه اول اسـتانبـول در فهرست برترین شهرهای ۲۰۱۴ فقط و فقط به خاطر این بنای مذهبی بوده. پس اگه قصد سفر از تهران به استانبول رو داری یادت نره ازین نکان دیدنی دیدن کنی.

ایاصوفیه فقط یه مسجد یا یه بنای تاریخی ساده نیست، بلکه یه نقطه ی طلاییه که توش می تونی نفس تاریخ رو حس کنی. انگار زمان توی این بنا متوقف شده و هر قدمی که توش برمی داری، داری از دل قرن ها فرهنگ و تمدن عبور می کنی.

ایاصوفیه؛ شاهکار معماری بی زمان در قلب استانبول

وقتی وارد استانبول می شی، یکی از اولین جاهایی که اسمش رو می شنوی و همه توصیه می کنن ازش دیدن کنی، مسجد ایاصوفیه ست. این بنا فقط یک مسجد نیست؛ بلکه ترکیبی از تاریخ، هنر، مذهب و سیاسته که قرن هاست در قلب استانبول ایستاده و چشم نوازه.

مسجد ایاصوفیه به عنوان یکی از شگفت انگیزترین بناهای تاریخی جهان، به حق لقب شاهکار معماری رو گرفته و این عنوان هم دلیل های حساب شده ای داره. بیاین با هم نگاه کنیم چرا ایاصوفیه از نظر معماری این قدر خاص و بی نظیره:

طراحی گنبدی که قرن ها جلوتر از زمان خودش بود

یکی از اصلی ترین دلایلی که ایاصوفیه رو شاهکار می دونه، گنبد عظیم و حیرت انگیزشه. این گنبد با قطر حدود ۳۱ متر و ارتفاع حدود ۵۵ متر از سطح زمین، برای قرن ششم میلادی (زمان ساخت ایاصوفیه) واقعاً شگفت انگیز بوده. مهندسان بیزانسی در زمان امپراتور ژوستینیان اول، بدون استفاده از تکنولوژی مدرن، تونستن چنین گنبدی بسازن که هنوزم بعد از ۱۵۰۰ سال سرپا و استواره!

ترکیب معماری بیزانسی و اسلامی

ایاصوفیه یه نمونه ی بی نظیر از ادغام دو فرهنگ معماری هست: بیزانسی و اسلامی. اول به عنوان کلیسا ساخته شد، بعد به مسجد تبدیل شد و این تغییرات باعث شد هم موزاییک های مسیحی رو داخلش ببینی، هم آیه های قرآنی و خوش نویسی های اسلامی. این تلفیق هنری، اون رو به موزه ای زنده از هنر و تاریخ تبدیل کرده.

نورپردازی طبیعی خیره کننده

مهندسان اون زمان، نورگیرهای کوچیکی رو دور تا دور گنبد طراحی کردن که باعث می شن نور طبیعی به شکل بی نظیری وارد فضا بشه. وقتی توی سالن اصلی ایاصوفیه وایمیستی، نور از پنجره ها می تابه روی سنگ ها و موزاییک ها و یه حس جادویی بهت می ده. بعضی ها می گن انگار گنبد داره روی نور معلقه!

استفاده از مصالح و هنر در بالاترین سطح

برای ساخت ایاصوفیه از بهترین مصالح و سنگ های مرمر از مناطق مختلف امپراتوری روم شرقی استفاده شده. ستون های عظیم از مصر، سنگ مرمر سبز از یونان، و حتی قطعاتی از بناهای باستانی دیگه تو ساختش استفاده شدن. طراحی داخلیش هم پر از ظرافت و زیباییه؛ از موزاییک های طلاکاری شده گرفته تا کتیبه های خطاطی اسلامی.

الهام بخش معماران قرن های بعد

ایاصوفیه اون قدر درخشان ساخته شده که قرن ها بعد، معماران عثمانی مثل معمار سینان ازش الهام گرفتن. حتی مسجدهایی مثل مسجد سلطان احمد (مسجد آبی) و مسجد سلیمانیه، تا حد زیادی تحت تأثیر طراحی ایاصوفیه ساخته شدن.

پس وقتی از ایاصوفیه به عنوان شاهکار معماری یاد می کنیم، این فقط یک تعریف نیست؛ این حاصل ترکیب هنرمندانه ی تکنولوژی، زیبایی شناسی، فرهنگ و تاریخ در یک بنای عظیمه که قرن هاست الهام بخش دنیاست.

🔸 آغاز ماجرا – ساخت کلیسا در زمان امپراتوری بیزانس (سال ۵۳۷ میلادی)

ماجرا برمی گرده به دوران امپراتور ژوستینیان اول، یکی از قدرتمندترین امپراتورهای بیزانس. بعد از شورشی به نام نیکا، که بخش زیادی از شهر قسطنطنیه (نام قدیم استانبول) در آتش سوخت، ژوستینیان تصمیم گرفت کلیسایی بسازه که در کل دنیا بی نظیر باشه.

برای این کار دو معمار برجسته ی یونانی به نام های آنتی میوس از ترالس و ایسیدور از میلتوس رو استخدام کرد. اون ها طراحی ای کردن که تا اون زمان هیچ کس ندیده بود: یه گنبد عظیم با معماری خارق العاده.

در سال ۵۳۷ میلادی، ساخت کلیسا به پایان رسید و نامش رو گذاشتن «هَگیا صوفیا» (Hagia Sophia) که به معنی «حکمت مقدس» هست.

این مطلب را نیز بخوانید: آداب و رسوم مردم ترکیه

🔸 قرن ها کلیسای امپراتوری شرق

ایاصوفیه برای نزدیک به ۹۰۰ سال کلیسای اصلی امپراتوری بیزانس بود. در این مدت، مراسم های تاج گذاری امپراتوران، جشن های مذهبی و حتی درگیری های مذهبی مهمی در همین مکان انجام شد.

ایاصوفیه در این دوران بارها آسیب دید؛ مثلاً زلزله هایی که باعث فرو ریختن گنبد شد، اما هر بار بازسازی اش کردن.

🔸 فتح قسطنطنیه توسط عثمانی ها (۱۴۵۳) – تغییر به مسجد

در سال ۱۴۵۳ میلادی، سلطان محمد فاتح با فتح قسطنطنیه، به حکومت بیزانس پایان داد و شهر به استانبول تغییر نام داد. یکی از اولین کارهای سلطان محمد، تبدیل ایاصوفیه به مسجد بود. او دستور داد صلیب های مسیحی و موزاییک های مذهبی پوشانده بشن، مناره هایی به بنا اضافه شد و محراب و منبر اسلامی هم ساخته شد.

از اون زمان، ایاصوفیه تبدیل شد به مسجد اصلی پایتخت عثمانی و برای حدود ۵۰۰ سال همین نقش رو حفظ کرد.

🔸 دوران جمهوری ترکیه – تبدیل به موزه (۱۹۳۵)

با روی کار آمدن مصطفی کمال آتاتورک و تأسیس جمهوری ترکیه، تصمیم گرفتن این مکانِ مذهبی رو به یه بنای بی طرف و فرهنگی تبدیل کنن.

در سال ۱۹۳۵، ایاصوفیه رسماً به موزه تبدیل شد. برای این کار، لایه های گچی که روی موزاییک های مسیحی کشیده شده بودن رو برداشتند تا هم آثار اسلامی دیده بشه و هم نقاشی های قدیمی بیزانسی. این تصمیم نماد همزیستی و صلح بین فرهنگ ها بود.

🔸 بازگشت به مسجد (۲۰۲۰)

در جولای ۲۰۲۰، دولت ترکیه به ریاست رجب طیب اردوغان، طی تصمیمی جنجالی، دوباره ایاصوفیه رو به مسجد تبدیل کرد. این تصمیم واکنش های مختلفی در جهان داشت، اما برای بسیاری از مسلمانان، بازگشت ایاصوفیه به کاربری اصلی اش یک اتفاق تاریخی مهم محسوب شد.

البته هنوز هم بازدید عمومی از ایاصوفیه برای همه بازه و روزانه هزاران گردشگر از سراسر جهان، از این بنای تاریخی دیدن می کنن.

نکات مهم بازدید مسجد ایاصوفیه

• ورودی برای بازدیدکنندگان غیرنمازگزار رایگان است، ولی ممکنه در ساعت های نماز اجازه ورود به بخش هایی از مسجد داده نشه.
• هنگام ورود باید کفش ها را دربیاوری، و بهتره لباس پوشیده داشته باشی (برای خانم ها روسری الزامی است).
• بهتره صبح زود یا آخر وقت عصر بری تا هم خلوت تر باشه و هم نور طبیعی فضا رو زیباتر کنه.

موقعیت مکانی و دسترسی مسجد ایاصوفیه

ایاصوفیه درست در محله سلطان احمد استانبول قرار گرفته و در نزدیکی جاذبه هایی مثل مسجد آبی، کاخ توپکاپی و آب انبار باسیلیکا هست.
به راحتی با تراموا، تاکسی یا حتی پیاده از هتل های مرکز شهر می تونی به اینجا برسی.

تجربه بی نظیر برای عکاسی و تأمل مسجد ایاصوفیه

اگر اهل عکاسی یا علاقمند به تاریخ و فرهنگ باشی، اینجا بهشت توئه! هر زاویه ای از مسجد ایاصوفیه، یه قاب عالی برای عکس هاته. از گنبد گرفته تا خوشنویسی های عثمانی روی دیوارها، از در ورودی تا موزاییک های مخفی دوران مسیحیت، همه چیز الهام بخشه.