استان کردستان، در دامنهها و دشتهای پراکنده رشتهکوههای زاگرس میانی، استانی سرسبز و زیباست که میتواند به یکی از قطبهای گردشگری تبدیل شود. غارکرفتو یکی از مقاصد شاخص گردشگری در کردستان است.
غار کرفتو بزرگترین غار باستانی ایران و یکی از غارهای صخره ای دیدنی و منحصر به فرد است که نمونه ای کم نظیر از معماری دست کَن می باشد که برای روزگارانی طولانی سکونتگاه انسان بوده است. این غار به حدی وسیع است که هنوز هیچ کس نتوانسته تمام قسمت های آن را ببیند.
در ۷۶ کیلومتری شهر سقز، در میان یک رشته کوه آهکی یکی از شاهکارهای معماری صخره ای قرار دارد که از حدود ۷۰۰۰ سال پیش، در دوره های مختلف محل زندگی انسان بوده است. آثاری از وجود پناهگاه ها، دخمه ها و حفره ها نیز در کنار غار، سکونتگاه بودن آن را تایید می کنند و ساختار متفاوت آن، بسیاری را به این مکان می کشاند تا با پیمودن ۲۲۰ پله خودشان را به درون غار برسانند.
این غار بزرگترین غار دست کن و طولانی ترین غار تاریخی ایران می باشد که دو بخش طبیعی و دست کن را در خود جای داده و به صورت آپارتمانی ۴ طبقه برای سکونت انسان ساخته شده است. این اثر ارزشمند در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ی ثبت ۳۳۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.آثار باستانی غار کرفتو نشانگر وجود تمدن و حیات تا دو هزار سال قبل از میلاد در این منطقه است. این غار در ۳۱ کیلومتری شمال غرب شهر دیواندره در استان کردستان قرار گرفته است.
شاید تصورش برایتان مشکل باشد اما حدود ۶۵ تا ۲۵۱ میلیون سال قبل یعنی همزمان با دوره مزوزوییک، این غار خودش را در زیر آب پنهان کرده بود و در اواخر همین دوره در اثر بروز خشکسالی، از میان آب سربرآورده است. هنوز هم آب در جای جای غار جریان دارد و برای گشت و گذار در برخی قسمت های آن باید از قایق های کوچکی بهره برد.
این غار در ارتفاعی بیش از ۱۰۰ متر از سطح زمین قرار دارد که برای رسیدن به آن باید بیش از ۱۸۰ پله را طی کرد. فضاهای داخل غار توسط حجاران تراشیده شده و اتاقها، راهروها و دالانهای متعددی به وجود آمده است که به هم مرتبط اند و نورگیرهایی به سمت بیرون در آنها تعبیه شده است. بر سر در یکی از اتاقهای طبقه سوم کتیبه ای یونانی وجود دارد و به همین علت غار را معبد هراکلس (هرکول ) می نامند ، در این کتیبه آمده: “در این جا هراکلس سکونت دارد باشد که پلیدی در آن راه نیابد”
بر دیواره عمودی طبقات مختلف غار آثار متعددی از گوزن مارال، سوارکار با اسب، حیواناتی ناشناس و غیره وجود دارد که به سختی قابل مشاهده اند که در میان آنها نقش های گوزن های مارال که تعداد آنها در طبقه دوم به چهار مورد می رسد از همه قدیمی ترند.
این غار صخره ای منحصر به فرد، در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ثبت ۳۳۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
