مینودشت کجاست؟
شهرستان مینودشت با مساحتی در حدود ۱۵۷۶ کیلومترمربع در ناحیه شرقی استان گلستان و در دنباله دامنه کوههای البرز شرقی واقع شده است. و با گرگان مرکز استان گلستان ۱۱۶ کیلومتر فاصله دارد. این شهرستان از جنوب به استان های سمنان و خراسان و از شرق به استان خراسان، از غرب به شهرستان گنبد کاووس و از شمال به شهرستان گالیکش محدود است. ارتفاع این شهرستان از سطح دریا حدود ۹۰۱ متر می باشد.
مردم شناسی مینودشت
شهرستان مینودشت طبق آمار سال ۱۳۹۰ دارای ۸۰۳۱۶ نفر جمعیت بود و شامل ۱۹۰۲۵ خانوار (۷۰۰۶ خانوار شهری و ۱۲۰۱۹ خانوار روستایی ) می باشد که حدود%۷۱ از این جمعیت سن بین ۶۴- ۱۵ سال یعنی جمعیت فعال را تشکیل میدهند. مردم مینودشت آریایی نژادند و به زبان فارسی و ترکی سخن می گویند. مسیرهای ارتباطی و دسترسی به این منطقه را راه مینودشت – گنبد کاووس به درازای۱۵ کیلومتر، راه مینودشت – آزادشهر به درازای ۲۵ کیلومتر و مسیر مینودشت – به گالیکش به درازای۱۰ کیلومتر تشکیل می دهند.
اقوام محلی ساکن نظیر کتولی، قزلباش، تات و مازندرانی و مهاجران قدیمی از جمله آذری، (سیستانی، خراسانی و شاهرودی) از ساکنان این شهر هستند. مردم مینودشت به زبان فارسی و ترکی صحبت می‌کنند. شهرستان مینودشت محل زندگی قوم قزلباش می باشد بنابراین بیشترمردم این شهر ترک بوده و در انتهای اسم فامیلی آنها «لی» مثل قره سفلی، قزلسفلی، ممشلی، سنجه ونلی، و …وجود دارد.
اقتصاد مردم مینودشت
شغل مردم مینودشت کشاورزی، بازرگانی و تجاری است. نوغانداری نیز در اقتصاد شهر نقش مهمی را ایفا می‌کند. کارخانجات آرد، شالیکوبی، کارخانه پنبه پاک‌کنی، سرد خانه، سیلوی بزرگ و شهرک صنعتی و غذایی از مراکز مهم تولیدی و صنعتی این شهر است. باغ‌های میوه، برنج، غلات (گندم، جو و دانه‌های روغنی نظیر گلزا و سویا)، توتون، سیگار، ابریشم، حبوبات و صیفیجات از محصولات کشاورزی مینودشت است.
پوشش ترک های قزل باش
زنان اصیل قزلباش از زمان‌های دور لباس مزین به سکه و یراق از جنس ابریشم سرخ به تن می‌کنند که هنر دست توانایشان و ثمره تلاش و همتشان است که تعدادی از آنها را شرح می‌دهیم.
کوینک: زنان پیراهن قرمزرنگ از جنس ابریشم دستباف می‌پوشند دور مچ، یقه و چاک پیراهن را با الیاف ابریشم الوان نواردوزی می‌کنند، به این نوارهای رنگین دستباف «جهک» می‌گویند. جهک مانند پارچه ابریشم در کارگاهی به نام چالا بافته میشود یقه پیراهن گرد، آستین بلند که با جهک تزیین شده و انتهای پیراهن به رنگ سبز ریشه دوزی شده است.
کلته: دختران تا قبل از ازدواج کلاهی به نام کلته بر سر می‌گذارند.
یاقلق: دستمال ابریشمی پرنقش‌ونگاری با دنباله چین‌دار و بلند روی آن به سر می‌گذارند و آن را دور گردن می پیچند.
دامن پرچین: دامنی پرچین از جنس ابریشم اغلب به رنگ قرمز آستردار که ده سانتی‌متر انتهای دامن جهک دوزی میشود این شلیته زیبای ابریشمی با نوار دست‌بافی در کنار جمع میشود.
یاخالق: پیش جامه‌ای است برای تزیین روی پیراهن که به گردن آویخته میشود و به طور کلی، دون (ردای بلند)، چاکمن (بالاپوش)، ایچمک یا پوستین، کونیک (نوعی پیراهن)، بالاق (نوعی شلوار) و کلاه پوشش مردان ترکمن را تشکیل می‌دهد. قیرمیز کونیک (نوعی پیراهن ابریشمی)، چابیت (بالاپوش) و شلوار پوشش زنان ترکمن را شامل میشود. دختران ترکمن از بوریک یا عرق چین که با زینت‌آلات نقره آراسته میشود، قوپا، جواهری دست‌ساز از منجوق‌های رنگین، قویماق، نوعی گردنبند استفاده می‌کنند.
پشینه تاریخی مینودشت
شهرستان مینودشت در سال ۱۳۶۹ از شهرستان گنبد کاووس جدا و بصورت یک شهرستان مستقل در آمده است و شامل شهر مینودشت و دو بخش مرکزی و کوهسارات و سه دهستان ( چهل چای ، قلعه قافه ، کوهسارات ،) و….روستا است.
شهر مینودشت:
شهر مینودشت مرکز شهرستان مینودشت می باشد که یکی از کهن ترین شهرهای استان گلستان است. قدیمی ترین نامی که به شهر مینودشت نسبت داده شده «کبود جامه» است حمدالله مستوفی درضمن ذکر ولایت مازندران درباره کبود جامه گوید: «ولایتی است و اکنون چون جرجان خراب است، مجموع ولایت داخل کبود جامه است. حاصلش ابریشم و انگور وغله بسیار می باشد و ولایتی عریض است»
عوفی در لباب الاباب می نویسد: «کبود جامه قومی بودند که میان استر آباد و خوارزم زندگی میکردند. و شهری بنام «شهرک نو » یا «شهر نو» داشتند، که خرابه های آن هنوز در سرزمین گوگلان دیده میشود.» علامه قزوینی در حواشی خود بر لباب می آورد، که کبود جامه نام حشمی است که میان استر آباد و خوارزم می نشسته اند و شهری داشتتند موسوم به «شهر نو»
مردم کبود جامه پس از استیلای مغولان بر خوارزم به این منطقه آمده و مستقر می شوند . پس از انحطاط دولت و تمدن جرجان که توسط حملات مغول صورت گرفت، منطقه جرجان زیر سیطره حکومت کبود جامه ها قرار گرفت.
بعد از کلمه کبود جامه نام «حاجیلر» به این منطقه اطلاق شد،که بنا برموثق حاجیلرها ، طایفه ای از گرایلوها می باشند، که آنها هم بخشی از کبود جامه ها بوده اند. درحقیقت، گرایلوها و حاجیلرها گروهی ازایلات مهاجرآذربایجان بودند، که در زمان صفویه، همزمان با مهاجرت گروهی ازمردم استان فارس به این سامان کوچ رانده شده اند چنانکه از تصانیف کتاب رابینو (سفرنامه مازندران واستراباد) برمی آید که حاجی لر نام ایل وحشمی نیز می باشد که در این ناحیه سکنی گزیده بودند.
استفاده از نام «سنگر» بعد از حاجیلر بوده است. سنگر، محله محدودی دربخش پسرک (از محلات شهرمینودشت) می باشد. علت نامگذاری آن این بوده که در یک مقطع زمانی خاص بین مردم حاجیلر و مهدی شاه (یکی ازخوانین فندرسک) جنگی صورت گرفت، که مردم حاجیلر به دفاع از حریم شهر پرداختند، که کلمه سنگر پسرک نیز به نوعی به این شهر اطلاق شد.
این منطقه از سا ل ۱۳۱۶(سال ۱۳۱۸به روایت دکتر ستوده) بعد از استحکام حاکمیت رضاشاه به جهت طبیعت بکر و چشم اندازهای بسیار زیبا که داشته است، دشت سبز، دشت بهشت، دشت مینو و نهایتاً مینودشت نامگذاری می شود.
جغرافیا و آب و هوای مینودشت
شهرستان مینودشت با ۷۰۰ کیلومتر مربع %۲/۴ ازخاک استان گلستان را به خود اختصاص داده و بین ۵۵ درجه و ۱۳ دقیقه و ۳۰ ثانیه تا ۵۶ درجه و یک دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۲۹ دقیقه عرض شمالی از نصف النهار گرینویچ در قسمت شرق استان واقع شده و با مرکز استان (گرگان ) ۱۱۰ کیلومتر فاصله داشته و بلندی آن از سطح دریا ۱۸۰ متر است.
آب و هوای مینودشت معتدل و مرطوب بوده و بیشترین و کمترین درجه گرما، به ترتیب ۴۵ درجه بالای صفر و ۲ درجه زیر صفر گزارش شده است. همچنین میزان بارندگی سالانه به طور متوسط حدود ۴۵۰ میلی متر است. بادهای گرم پاییزی، زمستانهای سرد، تابستانهای گرم ومرطوب و هوای دلچسب و مطبوع بهار از ویژگیهای منحصر به فرد شهرستان مینودشت است. مینودشت بدلیل شرایط جغرافیایی منابع آبی متنوعی دارد که (دارای ۴ رودخانه و ۲۰ چشمه) رودخانه های نرمآب و چهل چای در بخش مرکزی و چشمه های گرو در دوزین، ارویس در ده چناشک
از لحاظ اقلیمی ناهمواری های این شهرستان از دو قسمت کوهستانی و جلگه ای تشکیل شده است و هوای آن در ارتفاعات معتدل و کوهستانی و در نواحی کم ارتفاع و جلگه ای به آب و هوای معتدل نیمه گرمسیری تبدیل می شود. قسمت کوهستانی آن دنباله کوههای البرز شرقی است. نقاط کوهستانی شهرستان مینودشت از سوی شرق از طریق ارتفاعات پارک ملی گلستان به ارتفاعات بجنورد متصل می گردد.
دیدنی‌های مینودشت
مینودشت دارای جاذبه های تاریخی و طبیعی است که به چند مورد اشاره می‌کنیم:
تپه بازگیر: در روستای بازگیر از توابع دهستان چهل چای، بخش مرکزی در ۴ کیلومتری غرب مینودشت قرار دارد و از مهمترین و ارزشمند ترین اثر تاریخی – فرهنگی منطقه است که در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. این اثر عامل معروفیت روستای بازگیر در مجامع علمی کشور است.
شهر تاریخی دشت حلقه: دشت حلقه در ۱۲ کیلومتری غرب شهر مینودشت واقع شده است قدمت این شهر تاریخی به دوره اشکانیان برمی‌گردد. این اثر در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.
قلعه سلیمان بوقه، تنگه چهل چای، آبشار لولوم، آق چشمه مینودشت، آبشار حسینا، منطقه جنگلی باقرآباد، چراغ تپه و روستای قلعه قافه از دیگر جاذبه‌های گردشگری مینودشت است.
صنایع دستی مینودشت
از صنایع دستی مهم مینودشت می‌توان به نوغانداری و ابریشم بافی، نمد مالی، سوزن دوزی، حصیر بافی و گلیم بافی و بافت قالی و قالیچه اشاره کرد.
سوغات مینودشت
حلوای آماج، سرغر بیلی، نان پادرازی، جز حلوا و خاویار از سوغاتی‌های مینودشت است.
