شهر شوشتر یکی از شهرهای استان خوزستان در جنوب غربی ایران است این شهر در دامنه های رشته کوه زاگرس واقع شده است. سازه و مجموعه آبشارهای تاریخی شوشتر مجموعه ای به هم پیوسته از پل ها، بندها، آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار میکنند. این مجموعه به منظور بهره گیری از نیروی آب به عنوان محرک آسیاب های صنعتی ساخته شده است و با توجه به زمان ساخت از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است. این شاهکار در واقع مرکز جذب گردشگر و محقق خواهد بود و به معرفی این سازه ارزشمند تاریخی خواهد پرداخت.
مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر از بی مانندترین نمونه هایی است که جهت استفاده بهینه از آب در ادوار کهن مورد بهره برداری قرار گرفته است. ساسانیان در این مجموعه از روش های باستانی بسیار ویژه برای تقسیم آب رودخانه کارون به تمامی نقاط شهر شوشتر و حتی شهرهای دیگر استفاده کرده اند. اساس کار مجموعه به این صورت است که سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا میآورد و تونل های سه گانه آب را به مجموعه هدایت میکنند و به کانال های متعددی تقسیم میشوند که پس از گرداندن چرخ آسیاب ها، آب به صورت آبشارهایی به محوطه ای حوضچه مانند سرازیر میشود.
یکی از ویژگی بسیار زیبا و منحصر بفرد که در این مجموعه وجود دارد و منظره ای خاص و ویژه به آن می بخشد این است که آب حاصل از پساب آسیاب ها به صورت آبشارهای مصنوعی زیبا به محوطه ای حوضچه مانند میریزد که منظره ای چشم نواز و دل انگیز را در مقابل دیدگان هر بیننده به وجود میآورد. همچنین در محوطه پشت بند که محل آبگیری سه تونل معروف سه کوره، دهانه شهر و بلیتی است نیز چشم انداز زیبایی به چشم میخورد.
در سفرنامه مادام ژان دیولافوا باستان شناس نامدار فرانسوی از این مجموعه به عنوان بزرگ ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است. ابن بطوطه جهانگرد مشهور عرب نیز می نویسد: وقتی اعراب ایران را فتح کردند آبشارهای شوشتر را جزو عجایب هفتگانه جهان می دانستند.
همه ساله گردشگران و جهانگردانی از سراسر جهان برای بازدید از این مجموعه شگفت انگیز به شوشتر سفر می کنند موقعیت ممتاز و شرایط مناسب زندگی در شوشتر به دلیل مجاورت با رودخانه کارون امکانات مناسبی را برای مستقر شدن در این منطقه فراهم کرده است.
در نشست سالانه اعضای کمیته میراث جهانی یونسکو در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، این پرونده با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان «نظام آبی تاریخی شوشتر» در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.
