یزد، شهر خانههای تاریخی و بادگیرها، شهری که یکدستی و یکپارچگی معماری آن را در کمتر شهری در ایران میتوان پیدا کرد. مردمان یزد عاشق دوچرخه اند و راه رفتن در کوچه پس کوچه های آن بهترین عیش هر مسافری میتواند باشد. خانه لاری ها که در یزد قرار دارد نگینی از مردم لارستان در دل کویر است که یکی از بناهای ارزشمند شهر یزد می باشد.
خانه های قدیمی یزد از جمله خانه لاریها با توجه به نوع شغل و تمکن صاحب خانه از دو قسمت تشکیل می شد و هر قسمت عملکرد ویژه خود را داشت. اندرونی به عنوان ماوا و مسکن محارم و بیرونی به اسکان و پذیرایی میهمانان اختصاص داشت. ساخت این بنای با ارزش به زمان قاجار و سال ۱۲۸۶ هجری قمری باز می گردد و قدمتی ۱۵۰ ساله دارد.
خانه لاری ها متعلق به حاج محمد ابراهیم لاری بوده است که یکی از تجار برجسته لاری در شهر یزد بوده. بنای خانه لاری ها به وسعت ۱۷۰۰ متر و زیر بنائی معادل ۱۲۰۰ متر مربع را داراست. این بنا با توجه به سبک کّلی منازل اعیانی عصر خود ساخته شده که سابقا به عنوان خانقاه نعمت اللهی استفاده می شده است. درها، پنجره ها، ارسی ها و اتاقهای آئینه کاری و نقاشی شده آن یکی از نمونه های زیبا و عالی خانه های اعیانی قرن سیزدهم است.
خانه لاری ها، خانه ای است با دو قسمت اندرونی و بیرونی که حیاط در مرکز و قسمت های اعیان نشین به صورت چهار فصل در پیرامون حیاط. از ضلع شرقی که شامل اتاق آیینه مطبخ سرداب و سایر فضاهاست به عنوان پاییزه و از ضلع غربی به عنوان بهار خواب استفاده می شد. همچنین از قسمت شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شد که شامل تالار و بادگیر است.
در خانه اعیان، معمولا برای تفنن، فضایی هنری ایجاد می کردند که تزیینات این فضا به وسیله آیینه کاری یا گچبری انجام می گرفت. اتاق آیینه کاری خانه لاریها حدود پنجاه یا شصت سال پیش ساخته شده است.
در سال ۱۳۶۳ این بنای تاریخی توسط میراث فرهنگی یزد از صاحبش که در آن زمان آقای علی یزدی نژاد بود خریداری و مرمت شد و به عنوان محل اداره میراث مورد استفاده قرار گرفت. ولی این خانه اکنون محل « موزه اسناد و مدارک » است.
خانه لاری ها از یک حیاط اصلی یک حیاط میانی و یک حیاط کوچک و مجموعه ای از ایوان ها، تالارها، اتاق ها و یک سر در و هشتی برخوردار است. هشتی در فاصله ای بین دو حیاط تعبیه شده است که به هر دو حیاط به یک اندازه دسترسی دارد.
این خانه در خیابان امام خمینی، محله فهادان، مجاورعمارت کلاه فرنگی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۳۷ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.
