برج نقارهخانه در ناحیه شمالی امینآباد در شهر ری قرار دارد که مربوط به دوره آل بویه بوده و به دستور شخصی به نام بزرگ امید یا بوزرجمید ساخته شده است. کوه نقارخانه یا کوه طبرک که این برج روی آن قرار دارد، کوهی است در ری که در آن آثار باستانی فراوانی وجود دارد از جمله: برج نقارهخانه، برج اینانج و قلعه طبرک. ارتفاع این برج آجری ۳ متر است و ساختاری متشکل از لاشه سنگ و گچ دارد، نمای برج با آجرکاری به شکل قوسهای جناغی تزئین شده است و به احتمال زیاد اسکلت برج با سنگ ساخته شده و روی آن را آجرچینی کردهاند.
برج نقارهخانه تا دوران قاجار پابرجا بوده اما امروزه تنها بقایای آن برجاماندهاست. دکتر شهریار عدل با خواندن کتیبه روی آن، این بنا را از آن «عبدالجلیل بن فارس» دانسته است همچنین در بالای کوه نیز نقشی از بهرام گور بود که بعدها در دوران قاجاریه صورت فتحعلیشاه را به جای آن حک کردند.
برخی مورخان اعتقاد دارند که این برج، استودان مخصوص زرتشتیان بوده است، همانطور که میدانید پیروان دین زرتشت، خاک را از جمله عناصر پاک به حساب می آورند و به همین علت از دفن مردگان خود در داخل زمین خودداری کرده و اجساد مردگان را درارتفاعی قرارداده تا خوراک پرندگان شوند، سپس این استخوانها را جمع آوری کرده و در داخل کوزه ریخته یا در محل به نام استودان قرار میدادند. آثار تاریخی موجود در کوه نقارخانه بدون متولی و نگهبان رها شده و به محلی برای تجمع معتادان تبدیل شده است. همچنین فعالیتهای انفجاری کارخانه سیمان ری موجب شده است که آثار موجود در دامنه کوههای ری از جمله گورستان سلطنتی آل بویه، برج نقارهخانه و نیز آرامگاه بیبی شهربانو در معرض خطر قرار بگیرد.
کوه نقارخانه، گنبد فخرالدوله یا امیراینانج
همانند برج، در مورد سلجوقی یا آلبوئی بودن این گنبد هم در منابع اختلاف هست. برخی آن را گورستان سلطنتی آلبویه خوانده و گنبد را گنبد فخرالدوله دانستهاند. فخرالدوله حاکم آل بویه بود که در قلعه طبرک درگذشت. در مقابل برخی منابع گنبد امیر اینانج خوانده شده است و آن را به حسامالدین سنقراینانج که والی ری در عصر سلجوقیان بود که به دست غلامش کشته شد منسوب میکنند. این گنبد که ساختمان آن تا دوران قاجار پابرجا بوده، امروز ویران شده و تنها بقایای شالودهٔ آن بر جای مانده است.
این بنا تا مدتها گمان میرفت گنبد فخرالدوله در دامنه کوه نقارخانه است. دکتر شهریار عدل با خواندن کتیبه روی آن، این بنا را از آن «عبدالجلیل بن فارس» دانسته است. بنایی که در زمان محمدشاه قاجار گنبدش ویران شده اما خودش هنوز پابرجا بود اما امروز تنها پی این بنا باقی مانده است. کتیبه بنا چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم امر ببناء هذه القبه الشیخ الاجل السید الرئیس (ا[لمنصـ]ور؟) عبدالجلیل بن فارس الخازن (الخادم؟) غفرالله له و لوالدیه فی شهور سنه ستّ و سـ[تّین و اربعمائهٍ]»
قلعه طبرک
قلعه طَبَرَک دژی تاریخی در شهر ری بود. این بارو و حصار شهر آثار بر جای مانده از دوران خلفای عباسی و مهمترین آثار اسلامی ری است که شامل یک رشته دیوارهای خشتی و سنگی است. داخل حصار بقایی به نام قلعه طبرک وجود داشت که به دستور طغرل سلجوقی با خاک یکسان شد. در بالای کوه نیز نقشی از بهرام گور بود که بعدها در دوران قاجاریه صورت فتحعلیشاه را به جای آن تراشیدند.
تخریب و عدم نگهداری
آثار تاریخی موجود در دامنه کوه نقارخانه بدون متولی و نگهبان رها شده و به محلی برای تجمع معتادان بدل گردیدهاند.همچنین فعالیتهای انفجاری کارخانه سیمان ری موجب در خطر گرفتن آثار موجود در دامنه کوههای ری از جمله گورستان سلطنتی آلبویه، برج نقارهخانه و نیز آرامگاه بیبی شهربانو گردیده بود که منجر به شکایت سازمان میراث فرهنگی از این کارخانه شد.
آدرس:
شهرری، امین آباد، هفت دستگاه، بر بالای کوه
