بازار بزرگ سمنان کجاست؟

بازار سمنان و بازار شیخ علاءالدوله مربوط به دوره قاجار است و در سمنان، خیابان امام، خیابان شهدا واقع شده و در حدود ۱۶۰۰ متر یک مایل طول دارد. بازار بزرگ سمنان در تاریخ ۱۱ تیر ۱۳۷۵ با شمارهٔ ثبت ۱۷۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است; بازار بزرگ سمنان، در حدود ۱۸۰ سال قبل، در آغاز پادشاهی دودمان قاجاریه ساخته شد. بازار سمنان که به سبک معماری کهن ایرانی با سقف‌های خشتی و آجری، متناسب با وضعیت آب و هوای خاص منطقه کویری ساخته شده تا امروز بزرگترین مرکز خرید و فروش کالاهای تجارتی است. در گذشته، بازار عمومی شهر متشکل از راسته بازار و بازار شیخ علاءالدوله (بازار مرده‌ها) بوده‌ است.

تاریخچه و معماری بازار سمنان

در حدود ۱۸۰ سال قبل و مصادف با  آغاز پادشاهی دودمان قاجاریه سنگ بنای بازاری در سمنان نهاده شد تا بزرگترین مرکز خرید و فروش کالاهای تجاری در این شهر ساخته شود. این بازار به سبک معماری کهن ایرانی با سقف‌های خشتی و آجری احداث گردیده و ساختار آن با توجه به وضعیت آب و هوای خاص مناطق کویری، ساخته شده تا در تابستان خنک و در زمستان نسبتا گرم باشد.

نکته ی جالب توجه این بازار استفاده از سقف ضربی است که بر روی طاق های جناغی استوار شده است. طاق های جناغی دارای راس تیز هستند و از تقاطع دو قوس منحنی ایجاد می شوند. برای تامین نور، نورگیرهای شیشه ای بزرگی در بالای هر طاق تعبیه شده است که نور روز را به درون قسمت های مختلف بازار هدایت می کند.  سر در شمالی بازار آجرکاری شده است و دارای پایه های سنگی و پشت بغل های (دو بخش مثلثی شکلِ دو طرف قوس) زیبای کاشی کاری نیز می باشد. کتیبه ای از کاشی لاجوردی در بالای سردر قرار دارد که قسمتی از سوره مبارکه ((القراء)) به خط ثلث بر روی آن نقش بسته است.

برای افزایش زیبایی بازار در پایه ها تا ارتفاع تقریبا یک متر و نیم از سیمان استفاده شده است و در بالای آن تا زیر طاق ها آجر قرمز رنگ به چشم می خورد. این بازار علاوه بر مغازه ها یا حجره ها، اماکنی همچون  کاروانسرا، حمام، مسجد، تیمچه و تکیه را نیز در خود جای داده است که عناصر کالبدی آن را تشکیل می دهند.

بخش‌های مختلف بازار

بازار عمومی به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شده‌ است.

بازار شمالی

طول بازار شمالی که تقریباً ۱/۵ کیلومتر است و کماکان به نام قدیمی خود راسته بازار یا بازار بالا خوانده می‌شود، از بالای شهر یعنی تقاطع خیابان‌های نظامی و یغما (شهدا) آغاز می‌شود و تا خیابان امام خمینی ادامه می‌یابد. بازار شمالی شامل ۲۵۴ باب مغازه می‌باشد. در این بازار سه حمام قدیمی، ۵ مسجد و ۴ کاروانسرای مخروبه وجود دارد. تکیه ناسار از تکایای معروف این بازار است که در گذشته و حال محل گرد آمدن هیئت‌های عزاداری در روزهای عاشورا و تاسوعا است. نمای سر در شمالی و نمای سر در جنوبی این بازار با کتیبه‌هایی زیبا از کاشی‌های لاجوردی پوشانده شده‌ است. این بازار، دارای سقف و تاق ضربی است که روی تاق‌های جناغی استوار شده‌است. پنجره‌های شیشه‌ای بزرگ بر بام آن نصب شده‌است که نور داخل بازار را تأمین می‌کند.

بازار جنوبی

بازار جنوبی که به بازار پایین یا بازار کوچک مشهور است در راستای بازار شمالی قرار دارد و از خیابان امام خمینی آغاز و تا تکیه بزرگ پهنه که در محل اسفنجان قرار دارد، ادامه می‌یابد. این بازار به علت نزدیکی با امامزاده یحیی بن موسی بازار حضرت خوانده می‌شود. طول تقریبی این بازار ۲۰۰ متر است. این بازار دارای ۵۰ باب مغازه است.

بازار شیخ علاءالدوله

بازار شیخ علاءالدوله که به بازار مرده‌ها نیز معروف است از جنوب شرق خیابان امام آغاز می‌شود تا گورستان قدیمی علمدار (سنادره) واقع در غرب میدان امام ادامه می‌یابد. بنای این بازار را به دوره ایلخانی و پیش از آن نسبت می‌دهند. بنای بازار تاریخی سمنان به وسیله شیخ علاءالدوله سمنانی از عرفای به نام ایران در قرن هفتم و هشتم هجری قمری و همزمان با بنای شبستان شیخ علاءالدوله مسجد جامع سمنان ساخته شده‌ است.

به علت احداث خیابان امام، قسمت‌های زیادی از بافت سنتی این بازار تخریب شده‌است و تنها قسمتی کوچکی، از ابتدای بازار جنوبی تا ابتدای خیابان امامزاده یحیی، باقی مانده است. و علت اینکه بازار شیخ علاءالدوله را در مسیر انتقال اموات برای دفن در گورستان علمدار بوده، به بازار مرده‌ها مشهور است.

دیدنی های بازار سمنان

بناهایی نیز در قسمت های مختلف بازار سمنان وجود دارند که بر اساس نیاز مردم در دوران های مختلف ساخته شده اند. این بناها عبارتند از:

۱- مسجد جامع سمنان

مسجد جامع سمنان بنایی بسیار کهن و ارزشمند است که در طول تاریخ از لحاظ مذهبی، فرهنگی و اجتماعی جایگاه والایی در میان مردم داشته و به شیوه ی معماری آذری ساخته شده است. برخی گفته ها حاکی احداث بنای مسجد بر روی خرابه های یک آتشکده در قرن نخست هجری دارد. یکی از مهم ترین قسمت های مسجد مناره ی آن است که به عنوان یکی از منارهای تاریخی ایران شناخته می شود و در گوشه شمال شرقی مسجد ساخته شده است. ورود به این مسجد از طریق درب جنوبی آن در بازار شیخ علاء الدوله و درب شرقی آن در بازار جنوبی صورت می گیرد.

۲- بارگاه مقدس امامزاده یحیی بن موسی (ع)

این بارگاه مقدس محل دفن پیکر مطهر فرزند بلافصل حضرت موسی بن جعفر (ع) امام هفتم شیعیان می باشد که هنگام سفر امام رضا (ع) از مدینه به مَرو در میان همراهان آن حضرت بود و بعد از شهادت وی به تحریک مأمون خلیفه عباسی، در سمنان به شهادت رسید. در ضلع شمالی این حرم مقدس بیش از ۲۷۰ نفر از شهدای سمنانی به خاک سپرده شده اند که در جریان  انقلاب ۱۳۵۷ ایران و جنگ ۸ ساله ایران و عراق به دفاع از جان مردم پرداختند. بارگاه مقدس امامزاده یحیی بن موسی (ع) در بازار جنوبی واقع شده است.

۳- تکیه پهنه

تکیه پهنه، بنایی مربوط به دوره ی قاجار است که از جنوب شرق به وسیله راهروی باریک و مسقف به مسجد امام راه می یابد و از شمال غربی به مسجد جامع و حمام پهنه، از جنوب غربی به امامزاده یحیی (ع) و از سمت شرق به تیمچه حضرت یا سلطانی مرتبط می شود. این تکیه در دو طبقه ساخته شده است که در طبقه اول مغازه ها و حجره ها تعبیه شده و طبقه دوم، ایوانی برای اشراف و بانوان بوده است. در ایام محرم در این تکیه مراسم تعزیه خوانی برگزار می شد و مردم برای تماشای مراسم در ایوان تجمع می کردند. تکیه پهنه در انتهای بازار جنوبی و مجاور امامزاده یحیی (ع) واقع شده است.

۴- تکیه ناسار

تکیه ناسار، تکیه ای است در بازار شمالی در روبروی خیابان کوچک شهید اعوانی، که فرم و شکل ظاهر آن بسیار شبیه به تکیه پهنه می باشد اما در چند سال اخیر حوضی بزرگ در میان آن ساخته شده است. طبقه پایین تکیه ۲۵ باب مغازه به چشم می خورد و طبقه بالای آن را  ایوان هایی برای تماشای مراسم تعزیه تشکیل می دهند. این تکیه از تکایای معروف این بازار می باشد که در روزهای عاشورا و تاسوعا هیئات مذهبی را در سالن بزرگ خود میزبانی می کند. در بخش جنوبی تکیه ناسار یکی از بهترین و بزرگترین نمونه های آب انبار سمنان به نام آب انبار ناسار قرار گرفته است که دسترسی به آب را ممکن می کند.

۵- گرمابه پهنه

گرمابه یا حمام پهنه بنایی با وسعت ۱۰۰۰ متر مربع می باشد که فضاهایی همچون هشتی ورودی (فضایی برای برای انتظار و کسب اجازه برای ورود)، سربینه (رختکن)، گرمخانه و خزانه های آب سرد و گرم در آن قرار دارند و مانند هر حمام دیگری دو درب، برای جداسازی ورودی آقایان و خانم ها در آن به چشم می خورد. این بنا یکی از حمام های تاریخی ایران است که در ماه شوال سال ۸۵۶ هجری قمری با دستور خواجه غیاث الدین محمد بن خواجه تاج الدین بهرام سمنانی که وزارت مملکت را بر عهده داشت، ساخته شده است و از طریق بازار جنوبی می توان به آن راه پیدا کرد.

مکان‌های مهم واقع در بازار سمنان

مسجد جامع سمنان که درب جنوبی آن در بازار شیخ علاء الدوله و درب شرقی آن در بازار جنوبی قرار دارد.

امامزاده یحیی بن موسی در انتهای بازار جنوبی

تکیه ناسار واقع در بازار شمالی

تکیه پهنه واقع در بازار جنوبی

گرمابه پهنه سمنان واقع در بازار جنوبی

مسیر دسترسی به بازار بزرگ سمنان

بازار بزرگ سمنان از خیابان شهدا در این شهر آغاز می شود و تا خیابان امام خمینی امتداد می یابد. برای ورود به این بازار می توانید از این دو خیابان اقدام نمایید.