23 آبان 1395

عمارت سردار مفخم در خراسان شمالی

2598 دفعه

عمارت  و آیینه خانه سردار مفخم بجنورد یک بنای تاریخی از بناهای دوره قاجار است که از مهم ترین و با ارزش ترین ابنیه تاریخی دوره قاجاریه در شهر بجنورد به شمار می رود. در دهه ۱۲۵۰ خورشیدی همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمدخان شادلو معروف به سردار مفخم ساخته شده و محل سکونت خانواده وی بوده است. این بنا در خیابان شریعتی شمالی واقع در  شمال شهر بجنورد در خراسان شمالی قرار دارد.

نقشه ساختمانی عمارت به دست ممتحن الملک شقاقی ، نخستین استاد معماران ایرانی تعلیم یافته در فرنگ که معماری مدرسه سپهسالار تهران از جمله کارهای او است.

عمارت مفخم در هر طبقه دو ایوان دارد یکی در ضلع شمالی و دیگری در ضلع جنوبی که در جلوی هر یک ردیفی از ستونها برای نگهداری سقف ایجاد شده و پنجره، در اتاقهای عمارت به این ایوان‌ها باز می‌شود. در ضلعهای شرقی و غربی عمارت مفخم نیز فقط دو در ورودی وجود دارد که با ۱۸ پله به طبقه فوقانی راه پیدا می‌کند. عمارت مفخم 32 اتاق و 2 تالار با آینه‌کاری‌ها، کاشی‌کاری‌ها و گچبری‌های بسیار زیبا و تماشایی دارد و یکی از آثار بی‌نظیر عصر ناصرالدین شاه محسوب می‌شود. 

بیشتر تزیینات عمارت مفخم در نمای جنوبی بنا تمرکز یافته و شامل انواع کاشیکاری است. سرتاسر نمای ضلع جنوبی، از بالای ستونهای هشت ضلعی ایوان طبقه پایین تا زیر سقف طبقه دوم و حتی ساقه‌های ستونهای ایوان فوقانی با کاشی‌کاریهای معرق، معقلی و کاشیهای هفت رنگ و ابعاد خشتی تزیین شده است. دو ستونی که پایه‌های چشمه طاق مرکزی بر آنها استوار است با کاشیهای معرق تزیین شده ولی ستون‌ها و نیم ستون‌های طرفین آن کاشیکاری معقلی دارند. چشم‌نوازترین تزیینات، در لچکی‌های چشمه طاق بزرگ مرکزی، در مقابل پنجره تالار بزرگ و در فضای مثلثی‌شکل افریز مرکزی دیده می‌شود.

روبروی عمارت مفخم، بنای آینه‌خانه قرار دارد؛ این بنای معروف با بناهای دیگری از جمله عمارت کلاه‌فرنگی و حوضخانه، در باغ بزرگی قرار داشته که با آنها مجموعه دارالحکومه مفخم را تشکیل داده اند. این بنا، مقر سردار مفخم حکمران بجنورد، اسفراین، جاجرم و استراباد بوده و به عنوان فضای اداری و دیوانی جهت انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و و برپایی مراسم تشریفات نظامی و رایزنی درباره مسائل سیاسی واجتماعی سران ایلات منطقه تحت حکومت، مورد استفاده قرار می گرفته است.

ساختمان آیینه‌خانه در ۲ طبقه به ابعاد تقریبی ۱۱ در ۱۸ متر و به ارتفاع حدود ۱۰ متر احداث شده که در مجموع ۹ اتاق دارد. یکی از اتاق های فوقانی، تالاری به ابعاد ۳ در ۸ متر است که تمام دیوارها و سقف آن آیینه کاری شده و به خاطر وجود همین تالار، این بنا را آیینه‌خانه نامیده‌اند.از نکات قابل توجه بنای آینه‌خانه، وجود تصاویر 134 تن از شخصیت‌های برجسته عصر صفوی تا دوره قاجار از جمله تصویر شاه طهماسب، شاه عباس، آقا محمدخان، فتحعلی شاه و کریم خان زند و همچنین سران حکومتی کشورهای همجوار است. در تزئین تالار از 17 طرح مختلف استفاده شده است که شامل نقش چهلچراغ، مقرنس، نمای بیرون عمارت و نقوش اسلیمی گیاهی و هندسی است.  

 

آخرین ویرایش در یکشنبه, 23 آبان 1395 09:38