گنبد کاووس کجاست؟
گُنبَدِ کاووس یا گنبد قابوس مرکز شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان ایران است که جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، در حدود ۱۴۴٬۵۴۶ نفر بوده است. این شهر به خاطر دارا بودن بلندترین برجهای آجری دنیا با همین نام که در قرن یازدهم میلادی بنا شده است، معروف است. این شهر در سدهٔ اخیر مرکز ترکمن صحرا محسوب شده و بزرگترین شهرستان استان گلستان است. برج گنبد قابوس این میراث ماندگار ایران، یکشنبه شب (۱۹ شهریور ۱۳۹۱) در مراسمی با حضور رئیس جمهور وقت (محمود احمدی نژاد) در فهرست آثار یونسکو قرار گرفت و ثبت جهانی شد.
در گنبد کاووس همه نوع قشری زندگی میکند، انواع اقوام مانند مازندرانیها، ترکمنها، سمنانیها، آذربایجانیها، خراسانیها و بلوچستانیها، قزاقها و سیستانیها در این شهر زندگی میکنند. بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۵۱٬۹۱۰ نفر (در ۴۴٬۷۳۱ خانوار) بوده است. گنبد کاووس دارای آب و هوای نه چندان مساعد و خاکی حاصل خیز بخصوص خاکهای جلگهای لس است. آب کشاورزی از رودها و چاهها فراهم میشود و محصولات کشاورزی عبارتند از: گندم، جو، برنج بنشن، و مرکبات این شهرستان همچنین غلات تولیدی را به تهران و شهرهای بزرگ دیگر صادر میکند. این شهرستان دارای باغهای زیتون فراوان است.
تاریخچه گنبد کاووس
در محل فعلی شهر گنبد کاووس، در دوران کهن، شهری به نام هیرکان و سپس گرگان «جرجان» قرار داشته که به دلیل قرار داشتن در جاده ابریشم از اهمیت بسیاری در بازرگانی برخوردار بوده است. در دوران رضاشاه پهلوی در کنار خرابههای گرگان باستان شهری جدید، با قواعد مدرن شهرسازی بنا شد که گنبد کاووس نام گرفت. در طول دورانهای متمادی، هنگام حکمرانی سلسله آل زیار این شهر پایتخت ایران بودهاست. ازجمله علما و دانشمندانی که در اینجا بودند میتوان به شاعر ترکمن مختومقلی فراغی و شیخ فخرالدین اسعد گرگانی (سراینده ویس ورامین) و ابوعلی سینا دانشمند و فیلسوف و پزشک ایرانی که مدتها در آنجا ماند، اشاره کرد.
همچنین دولت مردانی چون امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن سکندربن وشمگیر با کتاب معروف قابوس نامه که برای فرزندش گیلان شاه نگاشت و از بین علمای دینی عصر حاضر میتوان به اولین برپاکنندهٔ نماز عیدین و نماز جمعه سید نظر آخوند یلمه از دانش آموختگان بخارای شریف و خیوه نام برد درگذشت وی در سال ۱۳۳۱ رخ داد. از آن دوران برج آجری قابوس که احتمالاً مدفن سلطان آل زیاری، قابوس بن وشمگیر است که قدیمیترین برج مقبره سبک رازی بوده و ارتفاع آن به ۶۰ متر میرسد و بین سالهای ۱۰۰۶ تا ۱۰۰۷ میلادی بنا شده است.
شهر گنبد قابوس بعدها پس از جرجان به وجود آمد و جزو ناحیه گرگان قدیم محسوب میشد، این شهر در گذشته مرکز «ترکمن صحرا» بود، بعد از دورانی به دلیل زلزله شهر گنبد قابوس که نمادی از تمدن ایرانی و جهانی بود با خاک یکسان شده و در اثر حملات مغول و سپس تیمور، رو به ویرانی نهاد و بعدها کمکم «قابوس فعلی» در نزدیکیِ «شهر قبلی» روبه ترقی و توسعه نهاد و بعدها بقایای آن (شهر قبلی) در قسمت شرقیِ شهر گنبد قابوس کشف شد. شهر کنونی به سال ۱۳۰۵ هجری شمسی، در دوران سلسله پهلوی به دستور رضاشاه بنیان نهاده شد و به سپاس از قابوس بن وشمگیر نام آن را گنبد قابوس (که اکنون به گنبد کاووس تغییر یافتهاست) نهادند. نقشه اصلی این شهر توسط کارشناسان آلمانی، مطابق با اصول شهرسازی طراحی شد.
اقلیم و آب و هوا گنبد کاووس
میانگین سالانه دمای هوا در گنبد کاووس ۱۸/۶ درجه سانتی گراد است. میانگین حداکثر سالانه دمای هوا ۲۴/۵ و میانگین حداقل سالانه آن ۱۲/۷ درجه میباشد. اختلاف حداکثر و حداقل دمای سالانه ۱۱/۸ درجه است. میانگین دما در سردترین ماه یعنی ژوئن ۸/۱ درجه و در گرمترین ماه یعنی اوت ۲۹/۹ درجه سانتیگراد میباشد. میانگین سالانه رطوبت نسبی هوا در گنبد کاووس ۶۵ درصد میباشد. مرطوبترین ماه در گنبد کاووس ماه ژانویه با ۷۵ درصد و خشکترین ماه آن ژوئن با۵۴ درصد رطوبت نسبی است.
ورزش در گنبد کاووس
در گنبد کاووس یک مجموعه مجتمع سوارکاری وجود دارد. این مجموعه در زمان احداث، به عنوان زیباترین مجموعه سوارکاری خاورمیانه شناخته میشد. مسابقات اسبدوانی کورس بهاره و پاییزه ایران در آن انجام میگردد که شرکت کنندههای زیادی از سراسر ایران و کشورهای دیگر به این شهر میآیند. نئوپان گنبد از تیمهای قدیمی والیبال ایران در این شهر قرار دارد و تعدادی از والیبالیستهای این شهر به تیم ملی والیبال ایران راه یافتهاند و بعدها این تیم به نام جواهری گنبد و هاوش گنبد تغییر نام داد و در سال ۱۳۹۱ تیم جواهری گنبد نیز به آن اضافه گردید. بازیکنان این شهر به ویژه در والیبال ساحلی بسیار مطرحاند.
مناطق دیدنی گنبد کاووس
گنبد کاووس دارای مناطق گردشگری و تاریخی بسیاری از جمله برج گنبد قابوس، گورستان و زیارتگاه خالد نبی، امامزاده یحیی بن زید، دریاچه مصنوعی گنبد کاووس، موجهای آبی ناتمام، پارک توریستی الغدیر، بازار بزرگ روسها، مجتمع سوارکاری گنبد کاووس، شهر تاریخی جرجان، سد گلستان ۱ و ۲، و سه تالاب آلماگل، آجیگل و آلاگل در نزدیکی بازارچه و در جوار گمرک قرار دارد، مسافرین محترم میتوانند ضمن صید ماهی از تالابها (در صورت ممنوعه نبودن فصلی) و خرید از بازارچه از هتل و رستوران مستقر در آن محل نیز برای بیتوته و اسکان موقت استفاده نمایند.
