کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۱۶ توسط حسین آقا ملک تأسیس و به همراه املاک و مستغلات وقف آستان قدس رضوی شد. در تیر ماه ۱۳۲۳ قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد. احداث ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۶۴ آغاز و درسال ۱۳۷۵ به پایان رسید، کتابخانه و موزه ملی ملک تا سال ۱۳۷۵ در خانه ملک برپا بود.
کتابخانه ملی ملک ۱۹ هزار عنوان نسخه خطی نادر و نفیس را گردهمآورده و یکی از شش گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران است. پنج کتابخانه دیگر عبارت اند از کتابخانه ملی، کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه مرحوم آیتالله مرعشی نجفی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
همچنین این کتابخانه دارای حدود ۷۰ هزار کتاب چاپی، ۳۴۰۰ کتاب چاپ سنگی و ۵۴۸ عنوان نشریه ادواری در ۴۰۰۰ جلد است. تعداد قابل توجهی از کتابهای چاپی متعلق به پیش از سال ۱۳۲۰ شمسی هستند و در زمره نخستین کتابهای چاپی ایران قرار میگیرند.
به جز مخازن کتاب و تالارهای مطالعه، بخشهای مجهزی هم برای انجام امور فنی از قبیل مرمت نسخ خطی، عکاسی و تهیه میکروفیلم، صحافی، جلدسازی و… ایجاد شدهاند. در کنار این بخشها انتشارات مؤسسه نیز از سال ۱۳۴۸ برای چاپ و نشر نسخ خطی موجود در کتابخانه و آثار پژوهشی مرتبط با آنها مشغول به کار شده است.
بخشهای مختلف موزه
مجموعه سکه: شامل ۳ هزار سکه و مدال ایرانی از سده ششم پیش از میلاد تا دوران پهلوی و نیز سکههایی از یونان، امپراتوری بیزانس، جانشینان اسکندر، خلفای اسلامی و امپراتوری عثمانی در این مجموعه جمعآوری شدهاند.
مجموعه آثار هنری: شامل تابلوهای نقاشی هنرمندان مشهور ایرانی مانند کمال الملک غفاری، لطفعلی صورتگر، هادی خان تجویدی و برخی نقاشان اروپایی و لوستر و مبلمان به نمایش درآمدهاند.
مجموعه هنر لاکی: شامل ۸۶ قطعه قلمدان، قاب آیینه و سرچسبدان که با نقاشی لاکی تزئین شدهاند و تعدادی از آنها حدود ۳۰۰ سال قدمت دارند.
مجموعه تمبر: شامل هزاران قطعه تمبر از نخستین تمبرهای منتشر شده در ایران و جهان تا به امروز در این مجموعه وجود دارند.
مجموعه فرش: شامل ۳۴تخته قالی و قالیچه از نقاط مختلف ایران که بوسیله زبدهترین بافندگان دو سده اخیر بافته شدهاند.
مجموعه بانو ملک: شامل تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخههای خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاکی که تعدادشان به ۴۷ اثر میرسد که این مجموعه در سال ۱۳۸۵ توسط بانو عزتملک ملک، فرزند مرحوم حاج حسین ملک به موزه اهدا شد.
مجموعه آثار خوشنویسی: که آثاری از بزرگترین و نامدارترین خوشنویسان ایران و اسلام مانند یاقوت مستعصمی، علیرضا عباسی، میرعماد، احمد نیریزی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا غلامرضا اصفهانی و… را جمعآوری نموده است.
آدرس:
خیابان امام خمینی تهران (سپه)، جنب ساختمان امور خارجه