کلیسای کانتور قزوین

در طول تاریخ پیروان ادیان مختلف در جای جای سرزمین مان ساکن شده و بناهای مذهبی خودشان را ایجاد کرده اند. پیروان زرتشت، برای پرستش خدای شان، مزدیسنا، آتشکده ها را بنا کردند تا شعله های آتش فروزان در آنها دل شان را گرم و روشن نگاه دارد. پس از ورود اسلام به ایران، مساجد یکی پس از دیگری در گوشه و کنار این کشور به وجود آمدند و با هنر معماران جان گرفتند تا مامنی برای پیروان این دین آسمانی باشند. یهودیان به ساخت کنیسه ها روی آوردند و جایی برای راز و نیاز با پروردگارشان ساختند. مسیحیان نیز در شهرهای مختلف کلیساها را خلق کردند و تمام تلاش شان را به کار گرفتند تا این مکان ها بهترین فضا را برای عبادت داشته باشند.

با گذشت سال ها بسیاری از این مکان ها همچنان پا بر جا مانده اند و از پیروان مذاهب مختلف میزبانی می کنند؛ اما برخی از آنها از رونق افتاده و کاربری شان را از دست داده اند و تنها به عنوان یک اثر تاریخی شناخته می شوند. از این دست آثار در شهرهای مختلفی به چشم می خورد و هر یک زیبایی خاص خود را به نمایش گذاشته اند.

آشنایی با کلیسای کانتور | کوچک سرخ فام

در گوشه ای از شهر قزوین کلیسایی سرخ رنگ خودنمایی می کند که سال هاست دیگر کسی در آن به عبادت نمی پردازد و غبار فراموشی بر تنش نشسته است. نامش کانتور است اما آن را با نام برج ناقوس نیز می شناسند و چون توسط روس ها ساخته شده است با عنوان کلیسای روسی (Russian Church) نیز از آن یاد می کنند. زمانی پیروان مذهب ارتدکس مسیحیت در آن به راز و نیاز و برگزاری مراسم شان می پرداختند؛ اما حالا دیگر اثری از آنها دیده نمی شود و حتا صدایی از ناقوس کلیسا نیز به گوش نمی رسد.

کلیسای کانتور به دلیل عجله و سرعت زیاد در هنگام ساخت به صورت کوچک و بدون تزئینات بنا شده است. نکته جالب در مورد ساخت کلیسای کانتور این است که این کلیسا دارای پلان چلیپایی یا صلیبی شکل است که هنگام ورود شکل صلیبی آن به وضوح قابل مشاهده است.
این کلیسا داراي داراي دو گنبد است که يکي از گنبدها بزرگ و در مرکز نمازخانه قرار دارد و ديگري که کوچکتر است در بالاي محراب قرار دارد. کليساي کانتور قزوین داراي يک درب ورودي با سقف شیبدار درضلع باختری است که در هر دو سمت در، بر روي ديوارها صليبهاي روسي نقاشی شده است. سقف شیروانی با حایل ستونهای چوبی در جلوی ورودی جهت حفاظت از درب چوبی ورودی و نقوش دیوارهای مجاور آن ساخته شده است. امروزه این کلیسا به یک بازارچه کوچک صنایع دستی تبدیل شده است و مراجعان در کنار بازدید از بنای کلیسا می توانند در دنیای صنایع دستی نیز غرق شوند.

تاریخچه کلیسای کانتور

یکی از محله های قدیمی قزوین پنبه ریسه نام داشت که بر اساس نقشه های امروزی از شمال به خیابان آیت الله طالقانی، از جنوب به محله گلبینه، از غرب به خیابان و محله بلاغی و از سمت شرق به خیابان باغ دبیر محدود می شد. شمال این محله محدوده وسیعی بود که امروزه به خیابان های دارایی، بوعلی و خیام محدود می شود. این محدوده در اواخر دوره قاجار در اختیار روس هایی قرار گرفت که در جریان جنگ جهانی دوم و حمله روس ها به ایران در این شهر ساکن شده بودند و آنها نامش را کانتور به معنای مقر یا مرکز گذاشتند. بیشتر کسانی که در این محله حضور داشتند مهندسان و کارکنان روسی بودند که در پروژه راه شوسه قزوین فعالیت می کردند. آنها دفاتر اداری خود را در این قسمت از شهر برپا کردند و علاوه بر ساختمان کنسولگری روسیه در قزوین، تاسیسات دیگری نظیر منبع آب، سالن تئاتر و باله و ... را در این شهر ساختند.

یکی از این بناها کلیسای کوچکی بود که در جنوب شرقی این مجموعه ساختمان ها قرار داشت و شرکت راه سازی روس ها آن را بنا کرد. روس ها که ناعادلانه خاک ایران را به اشغال خود در آورده بودند از شهریور 1320 تا بهار سال 1325 در سرزمین مان ماندگار شدند. کلیسای کانتور قزوین معروف به برج ناقوس که در جنگ جهانی دوم، در زمان اشغال ایران به دست روس‌ها ساخته شد متعلق به فرقه‌ی ارتودکس‌ها بوده است. این در حالی است که هم اکنون هیچ ارتودکسی در قزوین وجود ندارد. بعد از رفتن آنها از آنجا که هیچ پیرو ارتدکسی در ایران وجود نداشت، کلیسای کانتور بلااستفاده ماند و کم کم به اثری تاریخی و نشانه ای از روزهای تلخ اشغال تبدیل شد.

معماری کلیسای کانتور

این کلیسای کوچک ساختاری شبیه به بسیاری از کلیساهای دیگر دارد و بر اساس طرح چلیپایی (صلیبی) ساخته شده است. پلان چندضلعی نامنظم، استفاده از آجر قرمز لعابدار در نما و پوشش شیروانی گنبدها این بنا را از بسیاری از بناهای قزوین و سایر کلیساها متمایز می کند. بیشتر نمای این کلیسا، آجری است و با استفاده از آجر و ملات ساخته شده است. در دیوار آن پنجره هایی دیده می شود که مانند یک نعل اسب کشیده هستند و در میان دو ردیف آجرکاری برجسته قاب شده اند.

البته نمی توان نوآوری معماران در استفاده از فرم های هندسی را نیز نادیده گرفت که جلوه ای خاص به بنا بخشیده است. از جمله این فرم ها می توان به ستون‌های تزیینی در نمای خارجی کلیسا اشاره کرد. طاق ها و قوس ها از دیگر عناصری هستند که به وفور در بنا به چشم می خورند و در اتاق ها، ورودی ها، تاقچه ها و سالن از آن استفاده شده است. از آنجا که در مذهب ارتودکس به صورت ایستاده عبادت می کردند این کلیسا را کوچک ساختند و برای افزایش سرعت در ساخت و آماده سازی از انجام تزیینات زیاد در آن پرهیز کردند.

بخش های مختلف کلیسای کانتور

1- محوطه

ورود به حیاط کلیسا از سمت جنوب آن میسر است. دو قسمت از پیرامون کلیسا با نرده های آهنی محصور شده و دو سوی شرقی و شمالی با دیوار محدود شده اند. ساختمان سرخ کلیسا از درون کوچه به راحتی قابل مشاهده است. با ورود به محوطه و قدم گذاشتن بر آجرفرش آن به سنگ سیاهی بر می خورید و در پایین آن سنگ دیگری را خواهید دید. این ها سنگ آرامگاه هایی هستند که یکی از آنها به یک خلبان روس و دیگری به یک مهندس روس تعلق دارد. مهندس راه‌ سازی روسی در ایران از دنیا رفته و هواپیمای خلبان روس نیز در نزدیکی قزوین بر اثر سقوط هواپیمایش در طول جنگ جهانی اول کشته شد.

در این قسمت می توان نمای جنوبی ساختمان کلیسا را دید که سه نیم ستون برج مانند در آن به چشم می خورد و سرستون های آنها با آجرکاری برجسته و به صورت حلزونی شکل تزیین شده است. در بالا و حد فاصل ستون ها یک نوار آجری برجسته به صورت 8 کار رفته است که 50 سانتی متر عرض دارد.

2- ورودی ساختمان کلیسا

ورودی کلیسا در غرب بنا قرار دارد و فضایی با سقف شیب دار را شامل می شود که دَرِ ورودی با قوسی هلالی در آن قرار گرفته است. اینجا تنها قسمت کلیساست که از آجر در نمای آن استفاده نکرده اند. فضای جلوی ورودی شبیه به ایوان کوچکی است که با ستون های چوبی احاطه شده است و حدود نیم متر ارتفاع دارد. در ابتدا خبری از سقف شیروانی با حایل ستون های چوبی نبوده است. این عناصر را جهت حفاظت از درِ چوبی ورودی و نقوش دیوارهای مجاور آن ساخته اند.

در دو سوی این ورودی، نقش گچ بری برجسته از یک صلیب در تاج گل دیده می شود که چهره ای متفاوت با دیگر صلیب های کلیساها دارد. این صلیب نماد مسیحیان ارتدکس است و یک خط مورب بر روی آن به چشم می خورد. ارتدکس ها بر این باورند که علاوه بر دست های حضرت عیسی (ع)، پاهای وی را هم به صورت اریب به صلیب کشیده بودند تا آن حضرت زجر بیشتری بکشد. البته برخی بر این باورند که این خط، خط سیر تکامل انسان است و می تواند نماد بهشت و جهنم نیز باشد. نمونه این صلیب در قسمت های دیگر از جمله گنبد نیز دیده می شود.

3- فضای درونی کلیسا

پس از عبوراز در ورودی به هال کوچکی وارد می شوید که برج ناقوس بر فراز آن قرار دارد. این فضا نمازخانه و محراب را در خود جای داده است و در شمال و جنوب آن دو فضای مستطیل شکل به چشم می خورد. این فضاها دارای پنجره های نعل اسبی زیبایی هستند که ارتباط با فضای بیرون را میسر می کنند.

اتاق سمت راست (شمال) را به عنوان اتاق غسل تعمید مورد استفاده قرار می دادند. غسل تعمید برای نوزادان تازه متولد شده است و مسیحیان معتقدند که نوزاد پس از تولد باید غسل تعمید داده شود.
اتاق سمت چپ به کشیش تعلق داشت. کشیش به دلیل تقدس زیاد محراب باید پیش از ورود، به اتاق می رفت و پس از تعویض لباس‌ها وارد محراب می شد. امروزه ورود به این دو فضا میسر نیست و بازدیدکنندگان تنها می توانند از هال دیدن کنند. آنچه که در این هال توجه را به خود جلب می کند گچ بری های زیبایی به رنگ زیتونی است که البته به دلیل مرمت غیر اصولی بخشی از آنها به رنگ سفید دیده می شود.

4- محراب و نمازخانه

محراب کلیسا به شکل نیم دایره و رو به شرق بوده و بر فراز آن گنبدی قد برافراشته است. اهمیت زیاد طلوع خورشید برای مسیحیان، باعث شده محراب این کلیسا رو به شرق ساخته شود؛ امری متداول که در دیگر کلیساها نیز به چشم می خورد. فضای نمازخانه این کلیسای کوچک نیز گنبد دارد و فضاهای جانبی آن دارای پوشش تخت هستند. این فضا نورگیرهایی نیز در سقف دارد.

5- برج ناقوس کلیسا

در بالای ورودی کلیسا ناقوسخانه ای سه طبقه قرار داده شده است که به گنبد کوچکی منتهی میگردد. دوگوشه طبقه اول برج ناقوس همچون نمازخانه دارای ستون نماهای بزرگی است ولی در طبقه دوم برج چهار ستون در چهار گوشه آن با فاصله ای از دیوارها قرار داده شده است. علاوه بر نمازخانه برج ناقوس نیز دارای نورگیرهایی میباشد.

یکی از قسمت های جالب توجه هر کلیسا برج ناقوس آن است. در کانتور این برجِ سه طبقه، حدود 11 متر ارتفاع دارد و گنبدی آبی رنگ بر فراز آن دیده می شود. برج ناقوس در قسمت غربی کلیسا قرار دارد. این بخش از ساختمان یک چهارطاقی ساده است که آن را بر روی راهروی ورودی استوار کرده اند و در 4 ضلعش پنجره های نعل اسبی به چشم می خورد. بر بالای پنجره های این قسمت نیز یک ردیف آجرکاری برجسته به صورت 8 انجام شده و چهره ای متفاوت به برج بخشیده است.

در جلوی پنجره های ضلع شمالی و جنوبی برج دو نیم ستون متصل به دیوار و دو ستون استوانه ای پیش آمده (غیر متصل به دیوار)، ایجاد کرده اند. ستون های دو گوشه طبقه اول برج بزرگ هستند؛ اما چهار ستون طبقه دوم برج کوچکترند و با فاصله‌ای از دیوارها (به صورت پیش آمده) ساخته شده اند.بر روی این چهارطاقی یک بنای هشت ضلعی برپا شده است که از آن به عنوان محل نواختن ناقوس استفاده می کردند. بر فراز این برج گنبدی فیروزه ای دیده می شود که گردنی کشیده دارد. برج ناقوس مانند نمازخانه دارای نورگیرهایی است.

راه دسترسی به کلیسای کانتور

این کلیسا در بلوار آیت الله طالقانی - خیابان دارایی و محوطه‌ای به نام کانتور که مجموعه‌های دیگری از جمله ساختمان شهرداری مرکز، منبع آب و پارک مشاهیر داخل این محوطه قرار دارد واقع شده است.
آدرس: استان قزوین، شهر قزوین، خیابان آیت ا... طالقانی، خیابان دارایی

اطلاعات بازدید

زمان بازدید: همه روزه از ساعت 09:00 تا 20:00

نکته: از آنجا که این بنا در اجاره بخش خصوصی است ممکن است ساعات بازدید تغییر کند پس پیش از مراجعه حتما از باز بودن درهای کلیسا اطمینان حاصل کنید.

شماره تماس: 028-33234761

دیدنی های اطراف کلیسای کانتور

چهلستون 700 متر پیاده روی

موزه قزوین 750 متر

کاخ عالی قاپو 700 متر